Հայոց ցեղասպանության հետեւանքով կորցրինք ոչ միայն 1,5 – 2 միլիոն մեր հայրենակիցների կյանքը, այլ նաեւ հայրենիքը, լեզուն։ Կորցրինք մեր մշակույթը եւ սովորույթները։ Ազգի ինքնության պահպանման ամենակարեւոր կռվաններից մեկը մայրենի լեզուն է։ Մայրենի լեզվի շնորհիվ է, որ ազգը կարողանում է պահպանել ինքնությունը եւ ազգին պատկանող բոլոր մնացյալ արժեքները՝ մշակույթը, սովորույթները, հավատքը եւ այլն:

Կորցնելով Արեւմտյան Հայաստանը, սփռվելով աշխարով մեկ՝ կորցրել ենք արեւմտահայերենի բնականոն զարգացման հնարավորությունը։

ՄԱԿ-ի կրթական, գիտական եւ մշակութային կազմակերպությունը (ՅՈՒՆԵՍԿՕ) 2010 թվականին արեւմտահայերենը ընդգրկել է վտանգված լեզուների ցանկում, ինչը նշանակում է, որ հայ երեխաները արդեն արեւմտահայերենը, որպես մայրենի լեզու դպրոցում չեն սովորում եւ գնալով արեւմտահայերենով խոսողների թիվը նվազում է։

Քանի որ արեւմտահայերեն խոսողները սփռված են աշխարհով մեկ եւ գտնվում են ոչ հայկական միջավայրում, բնականաբար, նման պայմաններում դժվար է պահպանել եւ մայրենին, եւ հայկական ինքնությունը։

Ներկայումս Կոստանդնապոլսում բնակվում է շուրջ 60 հազար հայ։ Համայնքն այնտեղ ունի 18 հայկական դպրոց, որտեղ նաեւ ուսուցանվում է արեւմտահայերենը, սակայն ոչ որպես մայրենի լեզու, այլ որպես երկրորդ լեզու։ Մնացած բոլոր առարկաները թուրքերենով են։ Կարելի է ասել, որ աշակերտներն արեւմտահայերենը սովորում են դպրոցներում, ընտանիքներում եւ առօրյա կյանքում քիչ են գործածում արեւմտահայերենը։ Դա էլ պատճառ է դառնում արեւմտահայերենի թուլացմանը հայության շրջանակներում։

Արեւմտյան Հայաստանում իսլամացած, քրդացած հայերի թիվը հասնում է 4-ից 5 միլիոնի։ Նրանց մի մասը տեղեկանալով իր արմատների մասին, վերադառնում է հայկական արմատներին, փոխում անուններն ու ազգանունները, իսկ ամենակարեւորը, ցանկանում է սովորել հայերեն։ Ունենք հնարավորություն նաեւ նրանց միջոցով պահպանել ու զարգացնել արեւմտահայերենը։

Արեւմտյան Հայաստանի Հանրապետության Կրթության նախարարությունն իր հնարավորությունների սահմաններում արդեն երկար ժամանակ է, ինչ աշխատում է օգնել հայրենակիցներին, կազմակերպել նրանց համար արեւմտահայերենի դասընթացներ։ Այսօր Դերսիմ, Տիգրանակերտ եւ Մուշ քաղաքներում իսլամացած/քրդացած հայերից կազմավորվել են համայնքներ։ Դերսիմում եւ Մուշում ժամանակ առ ժամանակ անցկացվում են արեւմտահայերենի դասընթացներ։

Մեր հնարավորությունները, սակայն, սահմանափակ են եւ օգնության կարիք ունենք։ Դժվարանում ենք գտնել արեւմտահայերենի մասնագետներ, որոնք կարող են դասավանդել լեզուն տեղում, կամ համացանցի միջոցով։

Հայաստանի Հանրապետության Սփյուռքի նախարարությունը, Կրթության եւ գիտության նախարարությունը, կրթամշակութային այլ հաստատություններ կարող են այս հարցում մեծ ներդրում ունենալ, ինչպես օրինակ՝ պատրաստելով կամ վերապաստրաստելով արեւմտահայերենի մասնագետներ եւ ուսուցիչներ, հրավիրելով կամավորներ Արեւմտյան Հայաստանից, մարդկանց՝ ովքեր ցանկություն ունեն սովորել եւ վերադառնալ Արեւմտյան Հայաստան ու այնտեղ սովորեցնել ուրիշների։ Այս եղանակով հայրենակիցները հնարավորություն կունենան սովորել մայրենին, որն իր հերթին նրանց համար լայնորեն կբացի դռները հայկական աշխարհում։

Վրեժ Քոսայան,

Արեւմտյան Հայաստանի Հանրապոտության կրթության նախարար

Երեւան,

18.09.2017թ.

Հայաստան – Սփյուռք 6-րդ համաժողով

IV ՈՒՂՂՈՒԹՅՈՒՆ – ՀԱՅԱՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐԸ ,

4.1  Մայրենի լեզուն և դպրոցը հայ ինքնության կռվան

Գաղտնիք չէ, որ Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունը, բավականին երկար տարիների ընթացքում տարբերվել է համեմատաբար սպասողական, պաշտպանական, պատասխան ռեճիմի ոճով։

Ակնհայտ է ընթացիկ սպասողական, պաշտպանողական ոճից անցում կատարել հարձակողական ռազմավարությանը: Ադրբեջանի նկատմամբ ռազմավարության հիմքում պետք է լինի այդ թշնամու  միանշանակ, մշտական գնահատումը որապս ագրեսորի, ֆաշիստական, ցեղասպանական, մարդկության դեմ ատելության քաղաքականությունը: Ադրբեջանը միջազգային իսլամական ահաբեկչության հիմնադիրն է, ըստ էության, եղել և մնում է առաջին «իսլամական պետությունը», նախորդը նրա, ում դեմ համաշխարհային հանրությունը պայքարում է այսօր:

Մեր դիրքերի հանձնումը սկսվում է Ադրբեջանում Հայոց ցեղասպանության փաստի մասին զիջումներից և լռությունից։ Այս տարի լրանում է Ադրբեջանից առաջին հայերի Չարդախլու գյուղից որը հանդիսանում է մեր փառահեղ մարշալների և Մեծ Հայրենասիրական պատերազմի հերոսների հայրենիքը, տեղահանման 30 տարին։ Չարդախլուից առաջին ընտանիքների տեղահանումից մի քանի ամիս անց տեղի ունացավ Սումգաիթը։ Ցավոք, 30-ամյակի այս ամսաթիվը մեր արտաքին քաղաքականության օրացույցում տեղ չունի: Շուտով տարին կավարտվի, և այդ իրադարձության մասին ոչ մի խոսք չկա։

Մինչդեռ անհրաժեշտ է չնսեմացնել այդ թեման, այլ ճշգրիտ ներկայացնել Ադրբեջանում հայերի ցեղասպանության փաստերը։ Խոսքը ոչ միայն Սումգայիթի, Բաքվի, Մարաղայի մասին է, դրանք Ցեղասպանության գագաթնակետն են։ Ցեղասպանության քաղաքականությունը Ադրբեջանում եղել է հենց առաջին օրվանից և երբեք չի դադարել, փոփոխելով իր ձեւերը։

Օրինակ, Մեծ Հայրենական Պատերազմի ժամանակ Բաքվի ղեկավարության կողմից իրականացվում էր գաղտնի ցեղասպանության քաղաքականություն՝ ռազմաճակատ ուղարկվող հայերի և այլ ազգերի ներկայացուցիչներին մի քանի անգամ շատ էին ուղարկում, քան իրենց որդիներին։

Այսպես, Արցախից ճակատ է մեկնել յուրաքանչյուր երրորդը։ Իսկ թուրքերից, յուրաքանչյուր 18-ը, մասնավորապես Ադրբեանից, յուրաքանչյուր ընդամենը 30-ը։  Մեծ Հայրենական Պատերազմի տարիներին ադրբեջանացիների կորուստների տեսակարար կշիռը ամենանվազագույնն էին այլ ազգերի միջև։

Ամենամեծ կուրոստնորն ունեցել են Արցախի հայերը, համարյա ազգաբնակչության կեսը։ Արցախը Երկրորդ Աշխարհամարտի տարիներին «ռեկորդակին» է բազմաթիվ ցուցանիշներով /Հերոսներ, գեներալներ, մեդալակիրներ և այլն/ – նախկին ԽՍՀՄ-ի բոլոր տարածքների համեմատ։  Նախկին ԽՍՀՄ-ի 12 հանրապետություններից ոչ մեկը մարշալ չեն տվել, իսկ փոքրիկը տվել է `մի քանիսը:

Չարդախլու լեգենդար գյուղը «ամենա-ռեկորդակիրն» է Արցախում։ Միեւնույն ժամանակ, մենք ինքներս ենք լռում ենք այս գյուղի հետ կապված ոճրագործության 30-ամյակի մասին։ Ահա և մեր արտաքին քաղաքականության արդյունքը, չէ որ, հենց դրանից է ստեղծվում տեղեկատվական քաղաքականությունը։ Այն մասին, որ Արցախը ռեկորդակիր է Մեծ Հայրենական Պատերազմի ժամանակ, չգիտի Ռուսաստանում 150 մլն աղգբնակչությունից բացարջակապես ոչ մեկը, ոչ մի ղեկավար։ Առավել ևս, չգիտեն Բաքվի ցեղասպանական քաղաքականության մասին Մեծ Հայրենական Պատերազմի  ժամանակ։

Ինչքա՞ն ժամանակ մենք պետք է թույլ տանք հավասարության նշան դնել մեր ու ֆաշիստ թշնամու միջև, թույլ տալ այսպիսի անտարբերություն, անգործություն և տեղեկատվական դանդաղկոտություն։ Ի դեպ, չենք ամաչում, որ Ադրբեջանում հանցագործության զոհերի հիշատակի օրը Հայաստանում նշվում է Սումգայիթի Հոլոքոստից միայն 17!!! տարի անց․․․ Չնայած այն փաստին, որ տասնյակ հասարակական գործիչներ տասնյակ տարիներով գրել են դրա մասին, թեման լռությամբ է մատնվում  և իրականում շոշափվում է միայն լրագրության ոլորտում։ Անհրաժեշտ է իրավական գնահատական, որը չկա։ Ադրբեջանում Հայոց ցեղասպանության փաստը ճանաչելու վերաբերյալ Հայաստանի խորհրդարանին բազմաթիվ կոչերը մնացին  անպատասխան։

Հայաստանի ղեկավարության հենց այսպիսի քաղաքականության արդյունքն է, որ  հասարակության քաղաքացիական ակտիվացման գագաթնակետը Թուրքիայում Հայոց ցեղասպանության հարցի վերաբերյալ  տեղի ունեցավ նիայն 50 տարի անց։

Հայոց ցեղասպանությունը երկու թուրքական երկրներում, Թուրքիայում և Ադրբեջանում միասնական և կապված պրոցես է։ Իսկ ցեղասպանության ժխտումը և լռությունը նպաստում է թշնամու շարունակվող ցեղասպանական քաղաքականությանը։

Կոչ ենք անում աջակցել 18.01.2017 Հռչակագրի հեցինակների խմբի նախաձեռնությանը և ստեղծել աշխատանքային խումբ

– այս թեմայի մշակման,

– այս թեմայով հատուկ կոնֆերանս հրավիրելու,

– համապատասխան օրինագծի գործնական առաջխաղացման համար։

Ադրբեջանում Հայոց Ցեղասպանության փաստի ճանաչումը հանդիսանում է Հայաստանի արտաքին քաղաքականության նոր հարձակվողական ոճին անցման ամենակարեւոր քայլը:

Վահան Բաբախանյան,

Արեւմտյան Հայաստանի Ազգային ժողովի (Խորհրդարանի) պատգամավոր,

Երեւան,

18.09.2017թ.

Հայաստան – Սփյուռք 6-րդ համաժողով

(III ՈՒՂՂՈՒԹՅՈՒՆ – ԱՐՏԱՔԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՕՐԱԿԱՐԳ,

3.2  Հայոց ցեղասպանության ճանաչում, ցեղասպանությունների կանխարգելում. քաղաքական և իրավական գործընթացները)

Եթե բնակչության միգրացիան դիտարկելու լինենք Հայաստանի և Արցախի հետ կապված, ապա միանգամայն ակնհայտ է, որ, ըստ էության, դա ազգային անվտանգության խնդիր է։ Այսօր միջազգային աշխարհաքաղաքական իրավիճակն ավելի ու ավելի լարված է դառնում, ինչը պարզապես անհնար է չտեսնել։ Չկան երաշխիքներ, որ մի շարք երկրներում ապրող հայերը չեն ենթարկվի ճնշման բնիկ ժողովրդի կողմից, ընդ որում՝ այդ ճնշումը կարող է ընդունել կրոնական նացիոնալիզմի և ծայրահեղականության ձևեր։ Այս համատեքստում հիշյալ միգրացիոն խնդիրը բավական ակտուալ է ողջ հայության համար։ Հետևաբար, այս կարևոր հարցը պետք է դառնա ամենասևեռուն ուշադրության առարկա ինչպես Հայաստանի ու Արցախի պետական կառավարման մարմինների, այնպես էլ Սփյուռքի հայկական կառույցների՝ առանձին անհատների, կազմակերպությունների համար, ինչը պետք է հանգեցնի նրանց անմիջական մասնակցությանը մեր սահմանների պաշտպանության և ամրակայման ծրագրերի իրագործմանը։ Միևնույն ժամանակ, հարկ է հաշվի առնել նաև ՀՀ և ԼՂՀ պետական և ժողովրդագրական ռեսուրսների սահմանափակությունը։ Մեր խորին համոզմամբ, միայն բազմամիլիոնանոց հայկական սփյուռքի և բարեկամ ժողովուրդների արտասովոր ներուժի լիարժեք ու բազմակողմանի կիրառումը թույլ կտա լուծել կենսականորեն կարևոր այնպիսի խնդիր, ինչպիսին է Հայաստանի և Արցախի ռազմավարական ժողովրդագրական պոտենցիալն այնպիսի մակարդակի հասցնելը, որը կարող է համարվել անհրաժեշտ չափով բավարար։ Արտասահմանյան փորձագետների կարծիքով՝ վտանգավոր համարվող շրջաններում բնակչության հոգեկան կայունությունը շատ բանով որոշվում է բնակչության խտության կրիտիկական մակարդակով։ Եթե այդ մակարդակը պահպանվում և օժանդակվում է, ապա առաջ է գալիս պաշտպանվածության, շրջանի ապագայի հանդեպ վստահության զգացողություն։ Հակառակ պարագայում կգերակշռեն կենտրոնախույս գործընթացները, և կսկսվի իրավիճակի հետագա վատթարացումից զգուշացող բնակչության զանգվածային, չվերահսկվող արտահոսք (անկեղծ լինենք՝ խուճապահար փախուստ)։ Մեր աչքերի առջև այսօր տեղի ունեցող բնակչության ինտենսիվ արտահոսքը սահմանամերձ շրջաններից դրա վառ վկայությունն է։ Այս տագնապալի միտման մասին անհրաժեշտ է անընդհատ ահազանգել, կոչնակ հնչեցնել, քանզի խնդիրը բացառիկ լուրջ է։ Ո՞ւր է արտագաղթում բնակչությունը, որի բացակայությունն անդրադառնում է երկրի պաշտպանունակության և նրա սահմանների պաշտպանության վրա։ Պատասխանը, ցավոք, մեզ բոլորիս քաջ հայտնի է։

Ադրբեջանի բազմամյա սադրանքները Հայաստանի հետ սահմաններին, ադրբեջանական զինվորականության և նրանց դաշնակից Թուրքիայի ագրեսիան, որը 2016թ. ապրիլին վերաճեց քառօրյա պատերազմի ընդդեմ ԼՂՀ-ի, խիստ ակնհայտորեն ընդգծեցին այն փաստը, որ Հայաստանը և, առավել ևս, Արցախը, ըստ էության, պատերազմող պետություններ են։ Այս փաստը պահանջում է ողջ ազգային գաղափարախոսության արմատական, երկրի տնտեսական կյանքի կազմակերպման վերանայում՝ նախևառաջ սահմանամերձ շրջաններում։ Այս առնչությամբ նպատակահարմար ենք համարում սահմանամերձ բնակավայրերում հատուկ ավանների ձևավորումը, որոնք կհամալրվեն Իսրայելի կամ XIXդ. առաջին կեսի Ռուսաստանի ռազմական ավանների օրինակով, առաջին հերթին՝ մարտական փորձ ունեցող վետերաններով, ովքեր 1990-ականներին անցել են Հայրենիքի պաշտպանության ճակատամարտերի բովով։ Սակայն վերը նշվածը հնարավոր է կազմակերպել այն դեպքում, եթե կադրային քաղաքականությունը երկրում իրականացվի ազգային անվտանգությանը միտված մարմինների հսկողության ներքո։ Այս խնդիրը հիրավի համազգային է՝ կապված (և սրանք լոկ ամպագոռգոռ բառեր չեն) Մայր Հայրենիքի՝ Հայաստանի փրկության և վերածննդի հետ, ինչին, բնականաբար, պարտավոր են ձգտել ինչպես նրա բոլոր քաղաքացիները, այնպես էլ յուրաքանչյուր հայ՝ անկախ բնակության երկրից, Ամերիկայից մինչև Ավստրալիա և Եվրոպա ու Ասիա։

Ասյօր մեր երկիրը  գտնվում է բարդ, եթե չասենք՝ ծանր աշխարհաքաղաքական և սոցիալ-տնտեսական իրավիճակում, որն անխուսափելիորեն անդրադառնում է նաև պատերազմի վետերանների, պաշտոնաթող զինվորականների, զոհված ու վիրավոր մարտիկների ընտանիքների վրա։ Աշխատատեղերը բնավ չեն բավականացնում, իսկ պետության հատկացրած թոշակները և նպաստները չեն կարող լիարժեք կայունացնել նրանց հոգեբանական վիճակը, վերադարձնել բնականոն կյանքի։ Պատերազմից խոցված մարդիկ դեռ կարող են և ուզում են աշխատել։ Եթե պետական մակարդակով այս խնդիրը լուծելը դեռևս չի ստացվում, ապա այն պետք է կարգավորել այլընտրանքային մեխանիզմների միջոցով՝ դրանով իսկ կատարելով գոնե բարոյական պարտքը զոհված հերոսների ընտանիքների առջև։ Իսկ սահմանային, մեր պարագայում՝ սահմանամերձ ծառայությունը պահանջում է փորձ, տոկունություն, եթե կուզեք՝ կյանքի իմաստնություն, ինչն ավելի բնորոշ է վետերաններին, քան «նորաթուխ» զինակոչիկներին։ Մանավանդ որ վետերանները, եթե հարկ լինի, ի վիճակի են լուրջ մարտ ընդունել և պահել դիրքերը՝ մինչև հիմնական զինվորական ստորաբաժանումների մոտենալը։ Դրանով իսկ կհաջողվի ապահովել ոչ միայն մեծ կայունություն սահմանին, այլև անհրաժեշտ համալրում զինակոչային բանակային ռեսուրսների անբավարարության պայմաններում։ Պակաս կարևոր փաստ չէ նաև այն, որ մենք հանգստություն կմտցնենք պատանի զինակոչիկների ընտանիքներում՝ սահմանին նրանց ապահովագրելով մարտերում կոփված մարտիկներով։ Այդ գյուղերից շատերն այժմ գրեթե անմարդաբնակ են, իսկ հողերը չեն մշակվում. Արցախի ազատագրման համար պատերազմի վետերանները կկարողանային այդ անմարդաբնակ գյուղերի հիմքի վրա կազմակերպել ավաններ և նրանց անհրաժեշտ արտոնությունների տրամադրման պարագայում՝ արդյունավետորն մշակել հողը, տնտեսություն վարել, զուգահեռաբար էլ, անհրաժեշտության դեպքում, հուսալիորեն պաշտպանել սահմանը թշնամուց։ Որպես նախադեպ՝ նման առաջին ավանը, մեր կարծիքով, նպատակահարմար է ստեղծել Թալիշ գյուղի հողերում։ Իրական պաշտպանություն զգալով՝ գյուղ կարող են վերադառնալ տեղի բնակիչները և պահեստի զինվորների, աշխարհազորայինների, սփյուռքի հայրենակիցների հետ, սահմանային ծառայություն կրելու հետ միասին, հող մշակել, զբաղվել տնտեսությամբ և գյուտնտարտադրանք թողարկելով։ Այսպիսով, մենք ոչ միայն կապահովենք սահմանի հուսալի պաշտպանությունը, այլև, պատերազմի դեպքում, մինչ ընդհանուր զորակոչ հայտարարելը, կկարողանանք օպերատիվորեն համալրել կանոնավոր բանակի շարքերը։ Ես ոչ մի նոր բան չեմ առաջարկում, ասվածը մեկ անգամ արդեն նախաձեռնվել և իրագործվել է իմ անմիջական մասնակցությամբ 1993-1995թթ.։ Հասկանալի է՝ ծրագրի իրագործումն անհնար կլիներ առանց պետության և նրա բոլոր ինստիտուտների, երկրի հասարակության և սփյուռքի անմիջական մասնակցության, այն ժամանակ, երբ ես Միգրացիայի և փախստականների հարցերով Պետական վարչությունում միգրացիայի ու արտաքին կապերի վարչության պետի տեղակալն էի։ Նախաձեռնվեց Հայաստանից և ԱՊՀ այլ երկրներից Արցախի ավելի քան 42 հազար քաղաքացու վերադարձը Լեռնային Ղարաբաղ, ովքեր ժամանակավորապես լքել էին իրենց տները մարտական գործողությունների պատճառով, մինչև պատերազմի լիակատար ավարտը։ Դեռ չկար ազատագրված տարածքների կարգավիճակի վերաբերյալ կառավարական որոշումը, իսկ մենք արդեն ձեռնամուխ էինք եղել ազատագրված տարածքները գերազանցապես Ադրբեջանից, ինչպես նաև Շահումյանից, Գետաշենից, Մարաղուից, Չայլուից և Արցախի՝ ագրեսորի կողմից օկուպացված այլ բնակավայրերից փախստականներով բնակեցնելով։ Ցավոք, մեր Հայրենիքի այս և այլ տարածքներ առայժմ մնում են օկուպացված Ադրբեջանի հետ կնքված հրադադարի պատճառով։ Նշեմ, որ հենց Թալիշ գյուղը, որն ազատագրվել է 1994թ. ապրիլի 14-ին, դարձավ Արցախի՝ օկուպացիայից վերջինն ազատագրված բնակավայրը, ինչից հետո էլ ստորագրվեց հիշյալ համաձայնագիրը, որը գործեց, այսպես ասենք, մինչև 2016թ. ապրիլի 2-ը։

Եվ վերջապես՝ գլխավորը։ Արցախի իշխանությունների, այն է՝ նախագահ Բ.Սահակյանի, Արցախի Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Վ.Բալասանյանի հետ համաձայնեցմամբ՝ մենք արդեն ձեռնամուխ ենք եղել դեպի սահմանամերձ շրջաններ միգրացիայի խթանման գործընթացի կազմակերպմանը և հույս ունենք, որ Սփյուռքը, ինչպես դա ապացուցվել է քանիցս, կարող է և լիարժեք կմասնակցի պատմական Հայրենիքի պաշտպանունակության և անվտանգության ամրապնդմանը։ Հարգելի հայրենակիցներ, այդ գործընթացն անշրջելի է, և մենք կոչ ենք անում Սփյուռքի բոլոր հայերին համախմբվել Հայաստանի և Արցախի ժողովրդի հետ և անել հնարավոր ամեն բան՝ հանուն մեր երկրների անվտանգության ապահովման և նրանց սահմանների ամրացման։

Հայրենակիցնե՛ր։ Մենք համոզված ենք, որ միայն ուժեղ Հայրենիքը կարող է ուժեղ Սփյուռք ունենալ։

Էդուարդ Փոլատով (Փոլատիդիս),

Արեւմտյան Հայաստանի Ազգային ժողովի (Խորհրդարանի) պատգամավոր,

«ԹԱԼԻՇ-ՍԱՀՄԱՆԱՄԵՐՁ ԱՎԱՆՆԵՐ» ՀԱՅՐԵՆԱՍԻՐԱԿԱՆ ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱԳԱՀ

Երեւան,

18.09.2017թ.

Հայաստան – Սփյուռք 6-րդ համաժողով

II ՈՒՂՂՈՒԹՅՈՒՆ – ՀՀ ՊԱՇՏՊԱՆԱԿԱՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ՄԱՐՏԱՀՐԱՎԵՐՆԵՐԻ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐՈՒՄ,

2.3 Սահմանամերձ բնակավայրերի կայուն զարգացում և հուսալի պաշտպանություն)

Համշենհայ երիտասարդության վերադարձման թեման իրենց հայ արմատներին և ազգային պատկանելիությանը և նրանց ինքնագիտակցության բարձրացումը դժվար է և խորը, ինչպես այլակրոն հայերի ամբողջական խնդիրներում, հատկապես իսլամացած հայերի և ազգությունը թաքցրած հայերի, որոնք արմատներով գնում են 19 դարի սկզբները, դեպի մեր ազգի ողբերգական պատմության էջերը, օսմանյան կայսրության, երիտթուրքական և քեմալական կառավարման – հայերին լիաոչնչացնելու՝ ինչպես ֆիզիկապես, այնպես էլ հոգեպես:

Հայկական արմատների գաղտնիքը 3-րդ կամ 4-րդ սերունդը եղեռնից հետո պետք է բարձրաձայնի իր նույնականության մասին: Ոչ պաշտոնական հարցումների տվյալներով Արևմտյան Հայաստանում ամեն 3-րդն իր մեկ տատիկին հայ է անվանել: Այդ փաստը թաքցված է եղել մինչ մեր օրերը, հիմա պարզ երևում է, որ նոր սերունդը փորձում է ձեռք բերել իր հայկական առանձնահատկությունը:

Ազգությունը թաքցրած հայերը իրենց նույնականությունը թաքցնելով ոչ միայն շարունակում են կառչել որոշ ժողովրդական և կրոնական սովորույթներից, այլ ձգտում են ամուսնանալ իրենց նմանների հետ: Ընդ որում այդպիսի ամուսնության եզրահանգումից  2-րդ պլան է մղվում տարիքային, դասակարգային, սոցիալական և այլ խտրականություններ: Այդ սովորությունները նրանք փորձում են պահպանել նաև Եվրոպայում, ուր գաղթել են բազմաթիվ ընտանիքներ:

Հայտնի է, որ թուրքական կառավարությունը գրանցել է իսլամացած հայերին, սահմանված համարակալման սիստեմով, որպեսզի հեշտացնի իրենց թաքուն նույնականացումը: Ցուցակներում նշվել են յուրաքանչյուր գյուղը և հայկական ցեղը, որոնք ստիպողաբար իսլամացվել են 19դ.-ի սկզբին և որոնք վերապրել են եղեռնը:

Գրող և ուսումնասիրող Հյուրե Շահին իր «Ինչպես է քաղաքականության ձուլումը ոչնչացնում լեզուները, հայերի պատմությունը և Համշենի հայերին>> գրքում, գրում է. «Աշխարհում կան ուրիշ հասարակություններ, որոնք համախմբվել են լեզվի շուրջ այլ ոչ կրոնի: Կրոնը պետք չէ շփոթել բնակչության էթնիկ կազմի ծագման հետ: Այն պնդումը, որ «հայը չպետք է լինի մուսուլման», ճիշտ չէ և չունի գիտական մոտեցում: Մենք պետք է հաղթահարենք այդ դիրքորոշումը: Անհրաժեշտ է, որ հայերը 1-ին պլան մղեն ոչ թե կրոնը, այլ յուրօրինակությունը և լեզուն»:

Հայկական հարցի որոշումը չի բերում միայն կորցրած տարածքների, զոհվածների, եղեռնի ժամանակ միլիոնավոր հայերի արտաքսման: 19-20դդ. բռնի կերպով հայերի իսլամացումը եղեռնի ևս մեկ փաստ է:

Բայց ոչ բոլոր իսլամացած հայերն են թուրքիայում կորցրել իրենց նույնականությունը: Նրանք շարունակում են աղոթել հայերեն, շարունակելով պահպանել սերունդների կապը:

Հաշվի չառնելով, որ հայրենիքում հայերի մեծամասնությունը ստիպված է եղել փոխել իր հավատքը, վարելով թաքուն կյանք, նրանք չեն կորցրել իրենց ժողովրդական նույնականացումը – ամուր բռնվելով Արիադնայի բարակ թելից, որը վաղ թե ուշ դուրս կբերի Կենտավրոսին գետնի տակից:

Այս փաստերի հիման վրա կարելի է եզրակացնել, որ Արևմտյան Հայաստանի հայերի ձուլումը Համշենում ոչ միայն վերջացված չէ, այլ վերադարձվում են սեփական արմատներ: Այս պատճառով անհրաժեշտ է օգտագործել բոլոր հնարավորությունները, որ օգնենք համշենական եղբայրներին և քույրերին:

Դա ՄԱԿ-ի հատուկ կառույցների աշխատանքն է (անձնական շփումը Աբխազիայի և Սոչիի համշենահայերի և Արևմտյան Հայաստանի համշենահայերի միջև: Ժողովրդի կենդանի հետաքրքրությունը դեպի իր անցյալ) կապի, համացանցի, հայկական մշակութային օջախների ստեղծում և կրթություն, մասայական տեղեկատվության աշխատանքներով:

Ցավոք համշենական մասայական տեղեկատվությունը (ինչպես տպագիր, այնպես էլ էլեկտրոնային), Աբխազիայում, Ռուսաստանում, ՀՀ-ում, թուրքիայում և Արևմտյան Հայաստանում ներկայացված է քիչ քանակությամբ, հատկապես հայերեն տարբերակով, որի արդյունքն է քիչ տեղեկացված լինելը համշենահայերի և իրենց արդի խնդիրների մասին:

Բացառություն կարելի է անվանել ամենամսյա «Համշենական ձայն» ամսագիրը և համշենական առակների ռադիոհաղորդումների շարքը (խմբագիր եւ հեղինակ`Սերգեյ Վարդանյան, Երեւան) և «Համշեն» թերթը (խմբագիր՝ Արտավազդ Սարիստյան, Սուխում, Աբխազիա):

Այդ իրավիճակի ուղղումը պետք է համշենահայության համար օրակարգային դառնա:

Պատմության կեղծմամբ զբաղվել են շատերը, բայց թուրք հանցավոր վերնախավը հասցրել է այն կատարելության:

Բայց դա չի նշանակում, որ հաջողվեց ջնջել եղեռնի զոհերի հետնորդների հիշողությունները:

Փառք Աստծո դեռ կենդանի են եղեռնի զոհերի հետնորդները, որոնք պատրաստ են տրամադրել և հաստատել այդ փաստաթղթերը:

Մեր կողմից աշխատանքներ են տարվում վավերագրական փաստերի և ցուցմունքների համար, որոնք հիմք կհանդիսանան ի ցույց դնելու դրանք միջազգային դատարաններում և որոնք էլ վերջապես և անվերադառնալիորեն կդատապարտեն այդ հրեշավոր հանցանքը ընդդեմ մարդկության և կվերականգնեն մեր ժողովրդի ոտնահարված իրավունքները:

Այն ինչ թուրքերն են գործել, պլանավորված ոչնչացնել հայերին, 19դ.-ի 2-րդ կեսից մինչև 1923թ, դա բացարձակ չարիք է: Նրանք պետք է կրեն արժանի պատիժ, այն ոճրագործության համար, որ խլել են մի մեծ ժողովրդից հայրենիք և մեր նախնիների ոսկորների վրա կառուցել են քեմալական բարգավաճումը:

Բայց հեռու չէ այն օրն, երբ հայկական հարցի վերջնական լուծումը կլինի Արևմտյան Հայաստանի անկախության իրագործման փաստը, այդ թվում նաև Կիլիկիայի:

Դա կարող է դառնալ հիմնավոր մտահաղացում համշենահայ երիտասարդության վերադարձի իր հայ արմատներին և ազգային մտածելակերպի ինքնագիտակցման բարձրացման համար:

Սաիդա Օհանյան`

Արեւմտյան Հայաստանի Ազգային ժողովի (Խորհրդարանի) պատգամավոր,

«Համշենուհի» համշենահայերի կանանց միջազգային միության ղեկավար

 Երեւան,

19.09.2017թ.

Հայաստան – Սփյուռք 6-րդ համաժողով

IV ՈՒՂՂՈՒԹՅՈՒՆ – ՀԱՅԱՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐԸ ,

4.4 Սփյուռքի երիտասարդության ազգային պատկանելության գիտակցականության տեսլականը

Photo – Valery Unanyants

Այսօրվա թեման` ինձ հարազատ մշակույթն է: Կա այսպիսի կարծիք, որ մշակույթը ընդամենը գեղեցկացնող և զարդարող մասն է կազմում մեր կյանքի: Ես կտրականապես համաձայն չեմ այս կարծիքին, հիմա չեմ մանրամասնի, միայն կասեմ, որ մշակույթը հիմքն է մեր առօրյայի և ընդհանուր առմամբ` կյանքի:

Թույլ տվեք համառոտ ներկայացնել մեր ծրագրերից երեքը: Կցանկանամ ուշադրություն դարձնեք և ըստ հնարավորության աջակցեք իրականացնել այն:

Առաջին ծրագիրը առաջարկվել է ավելի քան վեց ամիս առաջ: Այն ուղղված է Արևմտյան Հայաստանի երիտասարդությանը: Նրանց հնարավորություն կտրվի երկարատև սովորելու կամ անցնել մշակույթի, լեզվի, պատմության կարճատև դասընթացներ: Ապրելով հայկական ընտանիքներում` տեսնելով, սովորելով ավանդույթները, նրանք կընտելանան, ավելի մոտ կլինեն իրենց գենետիկ արմատներին: Տարբեր երկրներում վաղուց գոյություն ունի ընտանիքներում ապրելու նման փորձառությունը:

Երկրորդ նախագիծը` արվեստի գիշերօթիկ դպրոցն է, Արևմտյան Հայաստանից և տարբեր երկրներից սովորելու ցանկություն ունեցող երեխաների համար: Այս նախագծի նպատակն է կրթել տաղանդավոր երեխաներին, զարգացնել և բարձրացնել նրանց ինտելեկտը: Բացի դրանից, նոր աշխատատեղեր կբացվեն տեղի ուսուցիչների և արվեստագետների համար: Մենք ունենք լավ մասնագետներ, որոնց գիտելիքները պետք է ըստ արժանվույն փոխանցվեն հաջորդ սերունդներին:

Եվ վերջին նախագիծը`ժողովրդական, սիրողական թատրոնն է: Այո, թատրոնը անհրաժեշտ է բացել ամենուր, որտեղ բնակվում են մեր հայրենակիցները: Մենք շատ արագ ենք ձուլվում օտար երկրներում: Մեր երիտասարդները աստիճանաբար հեռանում են լեզվից և հետևաբար հայկական ոգուց, և չի կարելի թույլ տալ, որ դա տեղի ունենա: Այն ամենը, ինչ կորցրել ենք,պետք է վերադարձվի ոչ միայն երաժշտության, գեղանկարչության, պարերի կամ գորգագործության, այլ նաև թատրոնի միջոցով:

Ամբողջ ուժը և հույսը թատրոնի հետ եմ կապում: Թատրոնում սկսում են խոսել, մտածել, զգալ հարազատ լեզվով և հոգով: Բեմից կյանք տեղափոխել հայկական ավանդույթները և մշակույթը: Նպատակին հասնելու համար պետք է զարգացնել միտքը, հասու լինել մարդկային մշակույթին և գլխավորը միշտ քաղաքացի լինել: Միշտ հիշել, որ արվեստագետի կյանքն անբաժան է իր ժողովրդի կյանքից: Ես առաջարկել էի բացել փոքր սիրողական թատրոններ Արևմտյան Հայաստանում: Պայմանավորվել էի պատրաստակամ մի խումբ երիտասարդ մասնագետների հետ, որոնք սիրով կսկսեն այս բարդ առաքելությունները: Ցավոք քաղաքականությունը դեռ հնարավորություն չի տալիս որպեսզի այս նախագիծը իրագործվի:

Հարգելիներս, մեր բոլոր նախաձեռնությունները իրենց նպատակին հասցնելու համար ընդամենը պետք է ցանկություն և հնարավորություն: Եթե ծրագրերը հետաքրքրական են, կարելի է ավելի մանրամասնորեն քննարկել:

Եվ իմ ելույթի ավարտին, ուզում եմ տեղեկացնել Ձեզ բարեգործական համերգի և բարեգործական աճուրդի մասին, որը տեղի կունենա ապրիլի 20-ին, ժամը 21:45-ին, Երեւանի «MEZZO» Classic House Club»-ում, որը կազմված է Հայաստանի Հանրապետության սփյուռքի նախարարության «Դո՞ւ ինչ ես արել Արցախի համար» ծրագրի շրջանակներում: Ի շարունակություն այս ծրագրին, Ռուսաստանի տարածքում տեղի կունենա ռեժիսոր Արսեն Հակոբյանի «Քառօրյա պատերազմ” կամ «Ղողանջ լռության» վավերագրական ֆիլմի պրեմիերա ցուցադրումը: Բարեգործության ամբողջ գումարը կհատկացվի այս հայրենասիրական ծրագրին:

Ես կոչ եմ անում միանալ այս բարեգործական ծրագրին,ներկա գտնվել ապրիլի 20-ին, ժամը 21:45-ին մեր համերգին, միանալ մեր բարեգործական աճուրդին, ինչպես նաև կազմակերպել եր երկրներում ֆիլմի ցուցադրումը, որը արդեն թարգմանված է ռուսերեն և անգլերեն լեզուներով: Շուտով կավարտվի նաև ֆրանսերենի թարգմանությունը: Այսքանը , հարգելիներս: Շնորհակալություն ուշադրության համար:

Յուլիա Գյոլոյան.

Արեւմտյան Հայաստանի Ազգային ժողովի (Խորհրդարանի) պատգամավոր

Երեւան,

18.09.2017թ.

Հայաստան – Սփյուռք 6-րդ համաժողով

IV ՈՒՂՂՈՒԹՅՈՒՆ – ՀԱՅԱՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐԸ,

4.2  Մշակույթի դերը հայապահպանության գործում)

Ադրբեջանում Հայոց ցեղասպանության իրավական գնահատման վերաբերյալ Երևանյան խումբը՝ կոչ է անում Հայաստանի պետական, հասարակական կազմակերպություններին, լրատվամիջոցներին և այլ երկրների քաղաքացիներին ընդունել հետեւյալ թեզերը.

 

• Վահան Բաբախանյան, «Հայկական ընկերակցություն» (Սանկտ-Պետերբուրգ), Ռուս-հայկական կազմակերպությունների համակարգող խորհրդի անդամ, Արեւմտյան Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի (Խորհրդարանի) պատգամավոր
•  Հրայր Ուլուբաբյան, հասարակական գործիչ
•  Մարիամ Ավագյան, Ադրբեջանական ԽՍՀ-ից փախստականների համագումար
•  Մարտին Իսրայելյան, Ադրբեջանական ԽՍՀ հայերի միավորում
•  Ալբինա Սուքիասյան-Դոլբակյան, «Արարատ» հայկական մշակութային-կրթական միություն, Ռուս-հայկական կազմակերպությունների համակարգող խորհրդի անդամ (Մոսկվա)
•  Բակուր Կարապետյան, «Շուշի» բարեգործական Հիմնադրամ
• Գրիգորի Այվազյան, Ադրբեջանահայերի Ասամբլեա
•  Կոնստանտին Տեր-Հովհաննիսյան, Արեւմտյան Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի (Խորհրդարանի) պատգամավոր
•  Ելենա Խաչատրյան, «Армения, не побежденная судьбой» և Լ.Հ. Մելիք-Շահնազարյանի հավաքածու «О войне и о победе» կազմող
•  Տատյանա Մինասյան, հասարակական գործիչ:

21-րդ դարասկզբի հասարակական ու քաղաքական մտքի հիմնական առանձնահատկությունն այն է, որ, հաճախ, ժամանակակից աշխարհի առջև ծառացող մարտահրավերները մնում են անպատասխան։ Այո, աշխարհը գտնվում է նորանոր խնդիրների լուծումների փնտրտուքում, ինչը բազմաթիվ մտածողների հիմք է տալիս ներկան համարել անորոշությունների ժամանակաշրջան։ Ինչպես համաշխարհային, այնպես էլ հայկական ժամանակակից քաղաքագիտական ու պատմագիտական մտքի համար արդիական մարտահրավերների համակողմանի պատասխաններ փնտրող ու գտնող աշխատություններն ուղղակի անհրաժեշտություն են։ Մեր դեպքում, դրանք առավել քան պահանջված են, քանզի, որպես հասարակություն ու գիտական հանրություն, մենք չենք կարող մեզ թույլ տալ համաշխարհային ինտելեկտուալ զարգացումներից հետ մնալու շռայլությունը։

Այս համատեքստում Հրանուշ Հակոբյանի «Հայկական Սփյուռքը հարափոփոխ աշխարհում» ստվարածավալ (652 էջ) աշխատությունը, իրավամբ, բարձրարժեք ու լուրջ ներդրում է սփյուռքագիտության և հայ հասարակագիտության մեջ, որն ունի ոչ միայն գիտական, այլև մեթոդաբանական ու քաղաքագիտական արժեք։ Արդի հասարակագիտության հիմնարար տեսական մոտեցումների ու մոդելների հենքի վրա կառուցված այս աշխատությունը, ժամանակակից մեկնությամբ, բանաձևում է ժամանակակից աշխարհի մարտահրավերների ՝ ակտիվ միգրացիոն հոսքերի, մշակույթների փոխադարձ ներթափանցման ու համաշխարհայնացման ու ինքնության փնտրտուքի պատասխանները՝ հայկական սփյուռքի խորապատկերի վրա:

Ակնհայտ է, որ ներկա միգրացիոն ու ժողովրդագրական միտումները ստիպելու են ապագայի մտածողներին անդրադառնալ «սփյուռք» բազմաշերտ հասկացության տարատեսակ մեկնություններին ու սահմանումներին։ Հասարակական կյանքի արագացող փոփոխություններն ու համաշխարհայնացման առանձնահատկությունները ընդլայնելու են հասկացության բովանդակությունը, կարևորելու են անձի ու ազգերի ինքնության խնդիրները, հարստացնելու են սփյուռքագիտության նշանակությունն ու բովանդակությունը։ Հակոբյանի «Հայկական Սփյուռքը հարափոփոխ աշխարհում» աշխատությունը կարևորվում է նաև այն հանգամանքով, որ բացի պատմա-քաղաքական վերլուծությունից և շարադրանքից, ներկայացնում է նաև երկու հաղորդակից անոթների՝ սփյուռքի և հայրենիքի գործակցության առաջարկներ ու տեսլական։ Այլ կերպ ասած՝ հարաբերությունների զարգացման, գործակցության ու փոխլրացման գործուն ալգորիթմ:

Աշխատության առաջին գլուխը հեղինակը նվիրել է Հայկական սփյուռքի ծագմանն ու ժամանակակից բնութագրին։ Սփյուռքի ու հայկական համայնքների ծագումը մեր ժողովրդի պատմության խտացումն է։ Հեղինակին հաջողվել է վարպետորեն համադրել հայկական սփյուռքի հարուստ ներկապնակը, զարգացման պատմությունն ու ներկա վիճակը, անդրադառնալ համահայկական ցանցերի ձևավորմանը, հայկական դպրոցների, եկեղեցիների, մշակութային հաստատությունների, բարեսիրական ընկերությունների ու այլ կառույցների հսկայական աշխատանքին, համակողմանիորեն ներկայացնել Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման ու դապատարտման հարցում հայկական համայքների դերակատարությունն ու հայերի մասնակցությունը համաշխարհային քաղաքակրթութության զարգացմանն ու առաջընթացին և այլն։ Ակներև են հեղինակի կողմից ներկայացվող հարցերի վերաբերյալ խորն ու համակողմանի գիտելիքները, առաջարկվող գաղափարների նորարարությունն ու արդիականությունը։ Առաջարկները հիմնված են Հայաստանի և հայկական սփյուռքի առաջ ծառացած մարտահրավերներին միասնական ու արդյունավետ լուծումներ գտնելու, սիներգիկ արդյունք ստանալու համար նոր գործիքակազմերի իմացությամբ, ինչը  կարևոր է թե տեսական քննարկման, թե գործնական կիռառության առումներով:

Մենագրության երկրորդ գլխի առանցքը արագ փոփոխվող աշխարհի աճող մարտահրավերներն ու վտանգներն են, որոնք իրենց բացասական ազդեցությունն ունեցան հայության համար։ Դրանք էլ ավելի օրախնդիր են դարձնում համայն հայության համար դեռևս չլուծված մնացող հարցերը․ Արցախի ժողովրդի ինքորոշման անքակտելի իրավունքի իրացումը, Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչումը, Ադրբեջանի և Թուրքիայի կողմից Հայաստանի, Արցախի և սփյուռքի դեմ սանձազերծված թշնամական քաղաքականությունը։ Հակոբյանի առաջարկն, այս առումով, գործնական է ու խիստ արդյունավետ՝ ամրապնդել մեր միասնական ներուժն ու այն ուղղորդել Հայաստանի ու Արցախի առաջընթացին ու զարգացմանը։ Առաջարկվող բանաձևը միասնականությունն է։ Հեղինակը ճշմարտացիորեն շեշտադրումը տեղափոխում է ինքնության կարևորության և հայկական ինքնությունը ամրացնող արժեհամակարգի վրա (ժամանակակից աշխարհում ինքնության փնտրտուքը լինելու է հասարակական հարաբերություններին հատուկ կարևորագույն գործոն):Որպես այդ ինքնության սյուներ հանդես են գալիս հայոց լեզուն, հայկական մշակույթը, պատմական ժառանգությունն ու հիշողությունը, ընտանիքը, քրիստոնեությունը, ազգային հաստատությունները:

Երրորդ գլուխը բացահայտում է հեղինակին ոչ միայն որպես բծախնդիր ու օժտված հետազոտողի, այլև փորձառու ու լայն տեսլական ունեցող պետական գործչի։ Հրանուշ Հակոբյանը բացազատում է Հայաստան- Սփյուռք գործակցության ու հարաբերությունների բանաձևը՝ համակողմանի գնահատելով պետական քաղաքականության նոր փուլին, սփյուռքի սահմանադրականացմանը, Սփուռքի նախարարության գործունեությանը։ Սփյուռքի նկատմամբ պետական քաղաքականության էության ու բովանդակության հարստացումը, Սփյուռքի նախարարության գործունեության փիլիսոփայությունը փաստում են մասնակցության կարևորությունը և մենագրության այս գլուխը յուրատեսակ կոչ է բովանդակ հայ ժողովրդի միասնական ներուժը համախմբելու առումով։ Հայության հաջողությունները ամրացնելու են հայությանն ու մեր ինքնությունը:

«Հայկական Սփյուռքը հարափափոխ աշխարհում» մենագրությունը նաև տվյալների հսկայական շտեմարան է՝ հարուստ աղյուսակներով ու անվանացանկերով, որոնք էլ ավելի համակողմանի են դարձնում այն, լուրջ հանրագիտարանային արժեք հաղորդելով արդիական ու կարևոր այս աշխատությանը:

Արամ Անանյան

Արմենպրես գործակալության տնօրեն

Պատմական գիտությունների թեկնածու

http://hayernaysor.am

Սեպտեմբերի 18-20-ը Երևանում տեղի է ունեցել «Փոխադարձ վստահություն, միասնականություն և պատասխանատվություն» Հայաստան-Սփյուռք վեցերորդ համահայկական համաժողովը:

Համաժողովի անցկացման ժամկետը և օրակարգը որոշվել էին դեռևս 2014 թվականին կայացած Հայաստան-Սփյուռք հինգերորդ համաժողովի արդյունքների ամփոփման ընթացքում:

Համաժողովի ընթացքում տեղի է ունեցել ևս 2 լիագումար նիստեր, ինչպես նաև 4 ուղղություններով նախատեսված 16 թեմատիկ նիստեր՝ նվիրված Հայաստանի տնտեսության զարգացմանը, տարածաշրջանային մարտահրավերներին և ազգային անվտանգության օրակարգին, արտաքին քաղաքականության օրակարգին և Հայոց ցեղասպանության հետևանքների վերացմանը, հայապահպանության հիմնախնդիրներին: Թեմատիկ ուղղությունների կազմակերպման համար պատասխանատու գերատեսչություններն են ՀՀ միջազգային տնտեսական ինտեգրման և բարեփոխումների, պաշտպանության, արտաքին գործերի, սփյուռքի նախարարությունները:

6-րդ համաժողովի մեկ այլ առանձնահատկությունը 2 կլոր-սեղան-քննարկումների անցկացումն էր: Առաջին կլոր-սեղանին քննարկման են դրվել աշխատանքային խմբի առաջարկները Համահայկական խորհրդի ձևավորման սկզբունքների վերաբերյալ:

Երկրորդ կլոր-սեղան քննարկումը նվիրված էր Հայաստանի Հանրապետության հռչակման և Մայիսյան հերոսամարտերի 100-ամյակի, ինչպես նաև Էրեբունի-Երևանի 2800-ամյակի տոնակատարությունների կազմակերպման և անցկացման նախնական ծրագրերին:

Հայաստանից, Արցախից և Սփյուռքից համաժողովին մասնակցելու համար հրավիրվել էին պետական բարձրաստիճան այրեր, հասարակական-քաղաքական գործիչներ, համահայկական կառույցների և համայնքներում գործող կազմակերպությունների ղեկավարներ և ներկայացուցիչներ, կրթության, մշակույթի և հոգևոր ոլորտների ներկայացուցիչներ, լրագրողներ:

Համահայկական հերթական այս հավաքն ամենամեծ հարթակն էր՝ ի մի բերելու և ամփոփելու Հայաստան-Սփյուռք գործակցության ներկա արդյունքները և ապագային միտված անելիքները: Այն ունի նաև բարոյական և քաղաքական կարևոր նշանակություն ազգի միասնականության ամրապնդման և Հայաստանի շուրջ նրա համախմբման գործում:

Համաժողովի ընթացքում տեղի են ունեցել 3 լիագումար նիստեր, ինչպես նաև 4 ուղղություններով նախատեսված 16 թեմատիկ նիստեր, որոնք վերաբերում էին.

• Հայաստանի տնտեսության զարգացմանը (ՀՀ միջազգային տնտեսական ինտեգրման և բարեփոխումների նախարարություն)

Լսվել են զեկուցումներ Հայաստանի տնտեսության զարգացման և ներդրումների ներգրավման հիմնական խնդիրների, հնարավորությունների և առկա մարտահրավերների, զբոսաշրջության խթանման վերաբերյալ: Քննարկվել են Հայաստանի տնտեսության հեռանկարային ոլորտների և ներդրումային ծրագրերի, սփյուռքի գործարար շրջանակների և մասնագիտական ցանցերի հնարավորությունների մասին հարցեր:

• Տարածաշրջանային մարտահրավերներին և ազգային անվտանգության օրակարգին (Պաշտպանության նախարարություն)

Ներկայացվել են զեկուցումներ «Ազգ-Բանակ». հավաքական ներուժի զարգացման մոդելի, հայաստանակենտրոն համազգային հայեցակարգի  ձևավորման, ազգային գաղափարախոսության, ազգային ներուժը բանակաշինության  ոլորտում համախմբելու վերաբերյալ: Քննարկվել են հակահայկական քարոզչության, տեղեկատվական անվտանգության, սահմանապահ բնակավայրերի կայուն զարգացման և հուսալի պաշտպանության հարցերը, Հայաստանում բարձրակարգ հետազոտությունների զարգացման ծրագրին, ՀՀ ռազմարդյունաբերության  զարգացման գործում Հայաստանի և Սփյուռքի տեխնոլոգիական ներուժի ներգրավմանն ու օգտագործմանն առնչվող խնդիրներ:

• Արտաքին քաղաքականության օրակարգին և Հայոց ցեղասպանության հետևանքների վերացմանը (Արտաքին գործերի նախարարություն)

Անդրադարձ է կատարվել Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցի կարգավորման գործընթացի թեմային, Հայոց ցեղասպանության ճանաչման, ցեղասպանությունների կանխարգելման քաղաքական և իրավական գործընթացներին, քննարկվել են արդի արտաքին մարտահրավերները և դրանց արձագանքման գործում Հայաստան-Սփյուռք գործակցությանը, խորհրդարանական դիվանագիտությանն առնչվող հարցեր:

• Հայապահպանության հիմնախնդիրներին (Սփյուռքի նախարարություն)

Ներկայացվել են հայապահպանության հիմնախնդիրները: Զեկուցումներ են լսվել  ՀՀ կրթական համակարգի և զարգացման հեռանկարների, հայեցի դաստիարակության, Սփյուռքի հայկական դիմագծի պահապանման գերխնդրի՝ կրթական ոլորտի մարտահրավերների վերաբերյալ: Քննարկումներ ընթացան հայկական մշակութային ժառանգության, արևեւմտահայերենի պահպանման և զարգացման, աշխարհում տարածված հայ ստեղծագործ մտքի համախմբման, հայկական մշակույթի հանրահռչակման հարցերի շուրջ: Ներկայացվել են Սփյուռքի երիտասարդության ազգային պատկանելության գիտակցումի տեսլականին վերաբերող խնդիրներ: Լսվել են զեկուցումներ ՀՀ-ում ապաստան գտած սիրիահայերին տրամադրվող աջակցության, սիրիահայ համայնքի վերականգնման խնդիրների վերաբերյալ:

Համաժողովի երկրորդ օրվա լիագումար նիստում հանդես են եկել ՀՀ վարչապետ Կարեն Կարապետյանը, քննարկվել են  տնտեսական քաղաքականության հետ կապված հարցեր:

Համաժողովի աշխատանքների ամփոփիչ նիստում ելույթ ունեցան ՀՀ ԱԺ նախագահ Արա Բաբլոյանը, ապա 4 ուղղությունների պատասխանատուները ներկայացվեցին թեմատիկ նիստերի քննարկումների արդյունքները:

Համաժողովի ընթացքում ներկայացվել են նախորդ՝ հինգերորդ համահայկական համաժողովի առաջարկների արդյունքում ձևավորված ծրագրերի իրագործման ուղղությամբ կատարված աշխատանքները, ի մի են բերվել բոլոր նոր առաջարկները, որոնք հետագայում կվերածվեն ծրագրերի և կյանքի կկոչվեն:

Արդյունքների ամփոփումից հետո համաժողովը ընդունել է Հայտարարություն, որի նախագիծը քննարկվել է համահայկական և համայնքային կառույցների կողմից և որոնց դիտարկումների և առաջարկությունների հիման վրա էլ ձևավորվել է վերջնական տարբերակը:

Համաժողովի աշխատանքները ներկայացնելու, լուսաբանելու և հետադարձ կապ ապահովելու համար ստեղծվել են աշխատանքային խումբ և կայք:

Հայաստան-Սփյուռք 6-րդ համաժողովի paf2017.am կայքում առանձին բաժիններով ներկայացված են համաժողովի ծրագիրը, մամուլի կենտրոնի և լրագրողների հավատարմագրման, կազմակերպիչների և հովանավորների մասին տեղեկություններ:

Մարզահամերգային համալիրում ձևավորվել են տաղավարներ, որոնցում իրենց նվաճումները ներկայացրել են այնպիսի կազմակերպություններ, ինչպիսիք են «Թումո» նորարարական տեխնոլոգիաների  կենտրոնը, «Այբ» նորարարական դպրոցը, «Քվանտ» վարժարանը: Ցուցադրվեցին գինեգործության, կոնյակագործության, տեքստիլ արդյունաբերության ձեռքբերումները, բարձր տեխնոլոգիաների նորությունները: «Մեգերյան կարպետը» ներկայացրել է հայ գորգագործության անցյալի նվաճումներն ու ներկա զարգացման ընթացքը: Առանձին տաղավարներով իր տնտեսական և մշակութային ձեռքբերումները ներկայացրել է Արցախը: Եղել են նաև «Ազգ-բանակ» գաղափարախոսությանը նվիրված ցուցադրումներ:

Համաժողովի հովանավորներն են «Գրանդ քենդի» ընկերությունը, Երևանի կոնյակի գործարանը, «Վեդի ալկո» ընկերությունը, «ՋԱՀ» հիմնադրամը, «Նոյյան» հյութերի հիմնադրամը, «Ջերմուկ գրուպ» ընկերությունը, «Ոսկեվազ» գինու գործարանը, «Սիփան» ընկերությունը, «Ավշար-Ալկո» ընկերությունը: Տեղեկատվական հովանավորներն են Հայաստանի հանրային, «Շանթ», «Երկիր մեդիա», «Արարատ», «Ար» հետուստատեսությունները, Հանրային ռադիոն, «Արմենպրես» լրատվական գործակալությունը:

Հայաստան-Սփյուռք համահայկական 6-րդ համաժողովի ծրագիրը 

Հայաստան-Սփյուռք համահայկական 6-րդ համաժողովի մասնակիցների ցանկը

1-ին լիագումար նիստ

Հայաստանի Հանրապետության սփյուռքի նախարար Հրանուշ Հակոբյանի բացման խոսքը

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի օրհնության խոսքը

Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ Սերժ Սարգսյանի ելույթը

Արցախի Հանրապետության Նախագահ Բակո Սահակյանի ելույթը

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոսի օրհնության խոսքը

2-րդ լիագումար նիստ

ՀՀ վարչապետ Կարեն Կարապետյանի ելույթը

I ուղղություն  – Հայաստանի զարգացման հիմնախնդիրներ

1.1. Հայաստանի տնտեսության զարգացումը և ներդրումները

Հայաստանի զարգացման հիմնադրամի տնօրեն Արմեն Ավակյանի զեկույցը

«Քէյ Փի Էմ Ջի Արմենիա» ՓԲԸ, ղեկավար գործընկեր Տիգրան Գասպարյանի զեկույցը

Հայաստանում Ամերիկայի առևտրի պալատի նախագահ Արա Հովսեփյանի զեկույցը

Հայաստանում Եվրոպական բիզնես ասոցիացիայի գործադիր տնօրեն Դիանա Սարումովայի (Բելգիա) զեկույցը

«Քեփիթալ մոթորս» ՍՊԸ հիմնադիր Սեմ Սամուելյանի (ԱՄՆ) զեկույցը

1.2. Հայաստանյան զբոսաշրջության խթանումը` որպես մեր պատմության ու մշակույթի ներկայացման արդյունավետ եղանակ

Զբոսաշրջության պետական կոմիտեի նախագահ Զարմինե Զեյթունցյանի զեկույցը

Արցախի Հանրապետության էկոնոմիկայի նախարարի տեղակալ Սերգեյ Շահվերդյանի զեկույցը

Լիբանանի զբոսաշրջության նախարար Ավետիս Կիտանյանի զեկույցը

Իրանի մշակութային ժառանգությունների և զբոսաշրջության կազմակերպության ներքո` Իրանի պատմական եկեղեցիների կենտրոնի տնօրեն Շերլի Ավետյանի (Իրան) զեկույցը

«Հյուրսերվիս» կազմակերպության հիմնադիր Արամ Հակոբյանի զեկույցը

1.3. Սփյուռքի գործարար և մասնագիտական ցանցերի հնարավորությունները

Ռումինիայի խորհրդարանի անդամ, Ռումինիայի Հայոց միության նախագահ, Ռումինիա-Հայաստան խորհրդարանական բարեկամական խմբի նախագահ, Ռումինիա-Հայաստան առևտրաարդյունաբերական պալատի հիմնադիր Վարուժան Ոսկանյանի (Ռումինիա) զեկույցը

«Շարժա» բանկի գործադիր տնօրեն և գլխավոր կառավարիչ Վարուժան Ներգիզյանի (ԱՄԷ) զեկույցը

ԱՄՆ-Հայաստան գործարար խորհրդի անդամ Հովհաննես Տեր-Զաքարյանի (ԱՄՆ) զեկույցը

Հայաստանի Առևտրաարդյունաբերական պալատի գլխավոր տնօրեն, Հայկական առևտրային ցանցի փոխնախագահ Անդանիկ Ալեքսանյանի զեկույցը

«Թումո» ստեղծարար տեխնոլոգիաների կենտրոնի գործադիր տնօրեն Մարի Լու Փափազյանի (ԱՄՆ) զեկույցը

«Հայաստանի մանուկներ» հիմնադրամի հիմնադիր, խորհրդի ատենապետ Գարո Արմենի (ԱՄՆ) զեկույցը

1.4. ՀՀ-Սփյուռք տնտեսական համագործակցության խթանումը

Հայաստանի արդյունաբերողների և գործարարների միության նախագահ Արսեն Ղազարյանի զեկույցը

«Թուֆենկյան գրուպ»-ի տնօրեն Կառլո Գասպարի (Սիրիա) զեկույցը

«Մկրտումյան» ՍՊԸ («Արցախբերրի» ապրանքային նշան) հիմնադիր Տիգրան Գարբրիելյանի (Արցախ) զեկույցը

«Ապագա» կազմակերպության գլխավոր գործադիր տնօրեն, «Գյումրիի ընկերները» հիմնադրամի համահիմնադիր, խորհրդի անդամ, «Նարեկ» կրթական հիմնադրամի նախագահ Միշել Դավուդյանի (Բելգիա) զեկույցը

«Սինոփսիս Արմենիա» ՓԲԸ-ի տնօրեն Հովիկ Մուսայելյանի զեկույցը

ՀՀ տնտեսական զարգացման և ներդրումների նախարարի տեղակալ Հովհաննես Ազիզյանի զեկույցը

II ուղղութոյւն – ՀՀ պաշտպանական քաղաքականության առանձնահատկությունները ժամանակակից մարտահրավերների պայմաններում

2.1. Հակահայկական քարոզչությունը տեղեկատվական անվտանգության թիրախում

ՀՀ պաշտպանության նախարարության Պաշտպանական ազգային հետազոտական համալսարանի պետ, քաղաքական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, գեներալ-լեյտենանտ Հայկ Քոթանջյանի զեկույցը

ՀՀ Նախագահի աշխատակազմի «Հանրային կապերի և տեղեկատվության կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի տնօրեն Արմեն Մինասյանի զեկույցը

Արցախի Հանրապետության Նախագահի խորհրդական Տիգրան Աբրահամյանի զեկույցը

ՍԴՀԿ-ի Կենտրոնական վարչության անդամ, ՍԴՀԿ հայ-ամերիկյան խորհրդի Լուիզիանայի մասնաճյուղի նախագահ Վազգեն Կալթակճեանի (ԱՄՆ) զեկույցը

ՀՅԴ Հարավային Ամերիկայի Հայ Դատի Հանձնախմբի ներկայացուցիչ Խաչիկ Տեր-Ղուկասյանի (Արգենտինա) զեկույցը

«Ազդակ» օրաթերթի գլխավոր խմբագիր Շահան Գանտահարյանի (Լիբանան) զեկույցը

«Մարդկային զարգացման միջազգային կենտրոն» վերլուծական կենտրոնի նախագահ Թևան Պողոսյանի զեկույցը

2.2. «Ազգ-բանակ». հավաքական ներուժի զարգացման մոդել

ՀՀ պաշտպանության նախարար Վիգեն Սարգսյանի ելույթը

ՀՀ հանրային խորհրդի նախագահ Վազգեն Մանուկյանի զեկույցը

Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու Արցախի թեմի առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Պարգև արքեպիսկոպոս Մարտիրոսյանի զեկույցը

ՀՀ ԱԺ պատգամավոր Արմեն Ռուստամյանի զեկույցը

Լիբանանի Հանրապետության ԶՈՒ բրիգադիր-գեներալ Փանոս Մանճյանի (Լիբանան) զեկույցը

Սոցիալ-Դեմոկրատ Հնչակյան կուսակցության (ՍԴՀԿ) ատենապետ Համբիկ Սարաֆյանի (ԱՄՆ) զեկույցը

ՀՀ պաշտպանության նախարարի ավագ խորհրդական, «Հայք» գիտահետազոտական և ծրագրային հաստատության տնօրեն Բաբկեն Վարդանյանի զեկույցը

«ԱրԱր» քաղաքակրթական հետազոտությունների հիմնադրամի խորհրդի նախագահ, «ՄըքՔինսի ընդ Քոմփանի» (McKinsey&Company) խորհրդատվական ընկերության գործընկեր Ավետիք Չալաբյանի (Ռուսաստան) զեկույցը

2.3. Սահմանամերձ բնակավայրերի կայուն զարգացում և հուսալի պաշտպանություն

ՀՀ տարածքային կառավարման և զարգացման նախարարի առաջին տեղակալ Վաչե Տերտերյանի զեկույցը

ՀՀ ԶՈՒ Գլխավոր շտաբի պետի առաջին տեղակալ, գեներալ-մայոր Օնիկ Գասպարյանի զեկույցը

Մարտակերտի շրջանի վարչակազմի ղեկավար Վլադիկ Խաչատրյանի (Արցախ) զեկույցը

Ռուսաստանի հայերի միության և Համաշխարհային Հայկական Կոնգրեսի փոխնախագահ Վլադիմիր Աղայանի զեկույցը

Հայ Առաքելական Սուրբ եկեղեցու Տավուշի թեմի առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյանի զեկույցը

«Հայ օգնության ֆոնդի» (ՀՕՖ) գործադիր տնօրեն Գառնիկ Նանագուլյանի (ԱՄՆ) զեկույցը

2.4. Ռազմարդյունաբերական համալիր. արդիականացման, համագործակցության և տնտեսական առաջընթացի խթանում

Հայաստանի համար վերլուծա-հետազոտական և պլանավորման աշխատանքների իրականացման ինստիտուտի (Analysis Research and Planning for Armenia, ARPA) նախագահ Հակոբ Փանոսյանի (ԱՄՆ) զեկույցը

«ՊրոֆԽոլոդ» արդյունաբերական ձեռնարկության  գլխավոր տնօրեն, «Հայաստանի գիտատեխնիկական հիմնադրամի» (FAST) համահիմնադիր Արթուր Ալավերդյանի (Ռուսաստան) զեկույցը

«Ի-Վի Քոնսալթինգ» ՓԲԸ տնօրեն Մանուկ Հերգնյանի զեկույցը

Ինֆորմացիոն տեխնոլոգիաների ձեռնարկությունների միության վարչության անդամ, «Ինստիգեյթ դիզայն» ՓԲԸ գործադիր տնօրեն Արման Պողոսյանի զեկույցը

ՀՀ գիտության և կրթության նախարարության Գիտության պետական կոմիտեի նախագահ Սամվել Հարությունյանի զեկույցը

«Երևանի կապի միջոցների գիտահետազոտական ինստիտուտի» տնօրեն Մհեր Մարկոսյանի զեկույցը

III ուղղություն – Արտաքին քաղաքականության օրակարգ

3.1. Արդի արտաքին մարտահրավերները և դրանց արձագանքման գործում Հայաստան-Սփյուռք համագործակցությունը

Արցախի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարար Կարեն Միրզոյանի ելույթը

ՀՀ արտաքին գործերի նախարարի տեղակալ Շավարշ Քոչարյանի զեկույցը

Արցախի Հանրապետության մարդու իրավունքների պաշտպան Ռուբեն Մելիքյանի զեկույցը

ՀՀ ԳԱԱ արևելագիտության ինստիտուտի տնօրեն, ակադեմիկոս Ռուբեն Սաֆրաստյանի զեկույցը

3.2. Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցի կարգավորման գործընթաց

ՀՀ արտաքին գործերի նախարար Էդվարդ Նալբանդյանի ելույթը

3.3. Հայոց ցեղասպանության ճանաչում, ցեղասպանությունների կանխարգելում, քաղաքական և իրավական գործընթացները

ՀՀ արտաքին գործերի նախարարի տեղակալ Աշոտ Հովակիմյանի զեկույցը

Թուրքիայի Հանրապետության խորհրդարանի պատգամավոր Կարո Փայլանի (Թուրքիա) զեկույցը

ՀՅԴ Բյուրոյի Հայ դատի և քաղաքական հարցերի գրասենյակի պատասխանատու Կիրո Մանոյանի զեկույցը

Զորյան իստիտուտի նախագահ Գրեգ Սարգսյանի (Կանադա) զեկույցը

ՀՀ Սահմանադրական դատարանի խորհրդական, ի.գ.թ. Վլադիմիր Վարդանյանի զեկույցը

ՌԱԿ կենտրոնական վարչության ատենապետ Սերխիո Նախապետյանի (Արգենտինա) զեկույցը

3.4. Արդի արտաքին մարտահրավերները և դրանց արձագանքման գործում Հայաստան-Սփյուռք համագործակցությունը

ՀՀ ազգային ժողովի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի նախագահ Արմեն Աշոտյանի զեկույցը

ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտի առաջատար գիտաշխատող, ԵՊՀ դոցենտ, արաբագետ Արաքս Փաշայանի զեկույցը

Հայ դատի կենտրոնական խորհրդի նախագահ Հակոբ Տեր-Խաչատրյանի (Կանադա) զեկույցը

«ԴԻԱԼՈԳ» հասարակական կազմակերպության նախագահ Յուրի Նավոյանի (Ռուսաստան) զեկույցը

ՀՀ ԳԱԱ արտասահմանյան անդամ Էդմոնդ Երվանդ Ազատեանի (ԱՄՆ) զեկույցը

IV ուղղություն – Հայապահպանության հիմնախնդիրներ

4.1. Մայրենի լեզուն և դպրոցը հայ ինքնության կռվան 

ՀՀ կրթության և գիտության նախարարի տեղակալ Դավիթ Սահակյանի զեկույցը

Մերձավոր Արևելքի հայ ավետարանական եկեղեցիների միության կենտրոնական մարմնի ատենապետ, Բեյրութի Հայկազյան համալսարանի նախագահ Վերապատվելի դոկտոր Փոլ Հայդոսթյանի (Լիբանան) զեկույցը

«Գալուստ Կիւլպէնկեան» հիմնարկության Հայկական համայնքների բաժանմունքի տնօրեն Ռազմիկ Փանոսյանի (Պորտուգալիա) զեկույցը

Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի միջոցառումները համակարգող Կանադայի հանձնախմբի նախագահ Մհեր Գարագաշյանի (Կանադա) զեկույցը

ՀԲԸՄ հայկական վիրտուալ համալսարանի հիմնադիր-նախագահ Երվանդ Զորյանի (ԱՄՆ) զեկույցը

Ինֆորմացիոն տեխնոլոգիաների ձեռնարկությունների միության (ԻՏՁՄ) գործադիր տնօրեն Կարեն Վարդանյանի զեկույցը

4.2. Մշակույթի դերը հայապահպանության գործում

ՀՀ մշակույթի նախարարի տեղակալ Արև Սամուելյանի զեկույցը

Մխիթարյան միաբան Հոգեշնորհ Տեր Վահան ծայրագույն վարդապետ Օհանյանի (Իտալիա) զեկույցը

Կինոպրոդյուսեր Արսեն Բաղդասարյանի (ԱՄՆ) զեկույցը

Հայաստանի ազգային գրադարանի տնօրեն Տիգրան Զարգարյանի զեկույցը

Մշակութային գործիչ, արվեստաբանության դոկտոր Մովսես Հերկելյանի (Լիբանան) զեկույցը

Արաբական ծոցի Աստվածաշնչի ընկերության ընդհանուր քարտուղար Հրայր Ճէպէճեանի (Կիպրոս) զեկույցը

«Թոնիր» հարսանեկան գյուղ նախագծի համահիմնադիր Հայկ Երանոսյանի զեկույցը

4.3. Սփյուռքի երիտասարդության ազգային պատկանելության գիտակցման տեսլականը

ՀՀ սպորտի և երիտասարդության հարցերի նախարարի տեղակալ Արսեն Քարամյանի զեկույցը

ՀԲԸՄ Եվրոպայի մասնաճյուղի տնօրեն, «Կորիզ» երիտասարդական ծրագրի համակարգող Նիկոլա Տավիտյանի (Բելգիա) զեկույցը

«Athgo» ընկերության հիմնադիր նախագահ, «FAST» հիմնադրամի գործադիր տնօրեն Արմեն Օրուջյանի (ԱՄՆ) զեկույցը

«Դեպի Հայք» հիմնադրամի գործադիր տնօրեն Սևան Կաբակյանի զեկույցը

ՀՅԴ երիտասարդական գրասենյակի պատասխանատու Սարգիս Մկրտչյանի զեկույցը

Լրագրող Շիրազ Ճերեճյանի (Լիբանան) զեկույցը

4.4. Արտակարգ իրավիճակներում հայտնված հայերի հիմնախնդիրները

ՀՀ սփյուռքի նախարարության աշխատակազմի ղեկավար, սիրիահայերի հիմնախնդիրներով զբաղվող աշխատանքային խմբի ղեկավար Ֆիրդուս Զաքարյանի զեկույցը

Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսության Բերիո Հայոց թեմի առաջնորդ Բարձրաշնորհ Տ. Շահան արքեպիսկոպոս Սարգիսյանի (Սիրիա) զեկույցը

Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ եկեղեցու Դամասկոսի Հայոց թեմի առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Արմաշ եպիսկոպոս Նալբանդյանի (Սիրիա) զեկույցը

Հայ կաթողիկե եկեղեցու Հայաստանի, Վրաստանի, Ռուսաստանի և Արևելյան Եվրոպայի թեմի առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Ռաֆայել արքեպիսկոպոս Մինասյանի զեկույցը

Ամերիկայի Հայ Ավետարանչական ընկերակցության գործադիր տնօրեն Զավեն Խանջյանի (ԱՄՆ) զեկույցը

ՀԲԸՄ Հայաստանի նախագահ, Կենտրոնական վարչության անդամ Վազգեն Յակուբյանի (Սիրիա) զեկույցը

Սիրիայում ՀՀ արտակարգ և լիազոր դեսպան Արշակ Փոլադյանի զեկույցը

Մամուլի հաղորդագրություն

«Համահայկական Կեդրոնական Մարմին» – Ասատուր Կիւզելեանի հոդվածը

Տեղեկատվական հոլովակներ

Հայաստան-Սփյուռք համահայկական 6-րդ համաժողովի սոցիալական գովազդը

mindiaspora.am

Ներկայացնում ենք Հայաստան-Սփյուռք համահայկական 6-րդ համաժողովի մասնակիցների ընդունած հայտարարությունը.

Մենք՝

Հայաստանի առաջին Հանրապետության հռչակման, 1918թ. մայիսյան հերոսամարտերի 100-ամյա հոբելյանների և Երևանի հիմնադրման 2800-ամյակի նախաշեմին Երևանում գումարված «Փոխադարձ վստահություն, միասնականություն և պատասխանատվություն» խորագրով Հայաստան-Սփյուռք 6-րդ համաժողովի մասնակիցներս՝

Առաջնորդվելով Հայաստան-Արցախ-Սփյուռք եռամիասնության ամրապնդման գործում ողջ հայության ներուժի համախմբման, շարունակական երկխոսության և բազմաշերտ ներգրավման հրամայականով,

Կարևորելով ազգային նպատակադրումների համատեղ ամրագրումը, դրանց կենսագործման համար ծրագրերի մշակումը, տարբեր միջոցներով յուրաքանչյուրի մասնակցության համար հնարավորության ընձեռումը և արդյունքների համար հայության համահավաք պատասխանատվության գիտակցումը,

Նկատի ունենալով, որ Հայաստանի Հանրապետության, Արցախի Հանրապետության հզորացումը և անվտանգության ամրապնդումը, ժողովրդավարական հաստատությունների ու կառավարման համակարգերի առավել ուժեղացումը, տնտեսական վերընթաց զարգացումը, ժողովրդի կենսամակարդակի բարձրացումը, հոգևոր, կրթական ու մշակութային առաջընթացը, աշխարհասփյուռ հայկական համայնքներում ազգային ինքնության պահպանությունը և մշակութային զարգացումը Հայաստան-Արցախ-Սփյուռք միասնության և ողջ հայ ժողովրդի հավաքական նպատակների իրականացման գրավականն են,

Կենսական նկատելով ազգային ինքնության պահպանման գործում հոգևոր, բարոյական ավանդական արժեքների շուրջ համախմբումը, հայ ընտանիքի ամրապնդումը և ծնելիության աճի խթանումը,

Վերահաստատելով մեր համազգային պատասխանատվությունն Արցախի ժողովրդի` սեփական ճակատագիրն ազատ տնօրինելու անքակտելի իրավունքի իրացման, ժողովրդավարության զարգացման և միջազգային հանրությանը լիիրավ ինտեգրման հարցերում,

Գիտակցելով Հայաստանի, Արցախի և Սփյուռքի առջև առկա և հնարավոր նոր մարտահրավերներին միասնաբար` պետության, հայ եկեղեցու, համահայկական կառույցների և համայնքային կազմակերպությունների ջանքերի համադրմամբ արձագանքելու և համահայկական խնդիրները համատեղ ուժերով լուծելու անհրաժեշտությունը,

Համոզված լինելով, որ փոփոխվող աշխարհում Սփյուռքի համայնքների դինամիկ զարգացումը հնարավորություն է տալիս նորովի մասնակցություն բերելու Հայաստանի և Արցախի տնտեսական ու մշակութային զարգացմանը՝ այդպիսով նպաստելով հզոր հայրենիքի կառուցմանը,

Փաստելով, որ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությունում ամրագրված է հայապահպանմանն ուղղված քաղաքականություն վարելու և հայրենադարձությանը համակողմանիորեն նպաստելու պետության առաքելությունը, որը նոր որակ և բովանդակություն է հաղորդելու Հայրենիք-Սփյուռք հարաբերություններին,

Հավաստելով, որ իր իրավունքների պաշտպանության ու արդարության վերականգնման համար հայության պայքարը հիմնված է համամարդկային արժեքների վրա և հանդիսանում է մեր համազգային գործակցության առանցքային ուղենիշներից մեկը,

Ողջունելով Համահայկական խորհրդի՝ որպես համազգային առաջնահերթությունների ճշգրտման, ազգային ներուժի մեկտեղման և բարձր մակարդակի ռազմավարական երկխոսության հարթակի ձևավորման գործընթացը,

Հավատարիմ մնալով Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի Համահայկական հռչակագրի սկզբունքներին,

Վերահաստատում ենք մեր պատրաստակամությունը՝ միասնաբար և փոխադարձ պատասխանատվությամբ, մարդկային, նյութական և հոգևոր ներուժի համախմբմամբ առավել ամրապնդել Հայաստան-Արցախ-Սփյուռք եռամիասնությունը` այն ուղղորդելով հետևյալ նպատակների և խնդիրների իրագործմանը.

Հայաստանի Հանրապետության, Արցախի Հանրապետության հզորացմանը, անվտանգության ամրապնդմանը, բարգավաճմանը, աշխարհասփյուռ հայկական համայնքների համախմբմանը, ազգային ինքնության պահպանմանը, ինչպես նաև հայրենադարձության քաջալերմանը,

Ղարաբաղյան հիմնախնդրի խաղաղ և արդարացի հանգուցալուծմանը, Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի իրականացման միջազգային ճանաչմանը,

Օսմանյան կայսրության և Թուրքիայի տարբեր վարչակարգերի կողմից պետականորեն ծրագրված և իրագործված Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման, դատապարտման և դրա հետևանքների վերացման ուղղությամբ առավել համակարգված և միասնական քաղաքականության իրականացմանը, ցեղասպա­նությունների և մարդկության դեմ ուղղված հանցագործությունների կանխարգելման նպատակով միջազգային հանրության պայքարի առաջնագծում հաստատուն դիրքի պահպանմանը` այդ համարելով որպես ցեղասպանություն վերապրած ժողովրդի` համամարդկային արժեքների և միջազգային իրավունքի վրա խարսխված բարոյական պարտք ողջ միջազգային հանրության առջև,

Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչմանն ուղղված գործընթացում իրազեկվածության առավել բարձրացմանը, պատմական հիշողության պահպանման ու փոխանցման կարևորմանը եւ այդ հանցագործության ժխտման, նսեմացման դեմ պայքարի իրականացմանը՝ այդ թվում իրավունքի ուժով,

Հայաստանի պաշտպանվածության ամրապնդմանը, զինված ուժերի ռազմատեխնիկական, տեխնոլոգիական և մասնագիտական ներուժի արդիականացմանը, ռազմաարդյունաբերական համալիրի զարգացմանը` որպես տնտեսության զարգացման և տեխնոլոգիական առաջընթացի շարժիչ ուժ և «Ազգ-Բանակ» հայեցակարգի կենսագործման առանցքային ուղղություն,

Աշխարհի տեղեկատվական տարբեր հարթակներում հայատյացության և հակահայ քարոզչության փորձերի դեմ միասնական պայքար ծավալելու և նման քաղաքականության ազդեցության չեզոքացման ուղղությամբ գործնական ծրագրերի և համակարգված գործունեության շարունակական իրականացմանը,

Երիտասարդության շրջանում ազգային ինք­նության հավաքական որակների տարածմանն ու ամրապնդմանը, հայ դպրոցի զորացմանը, հայ սերունդներին հայկականության ոգով դաստիարակմանը, հայեցի կրթության գործում ժամանակակից տեխնոլոգիաների ներդրմանը, հայրենաճանաչության նոր ծրագրերի մշակմանն ու իրականացմանը,

Հայության մեջ սիրո, համերաշխության, հանդուրժողականության, վստահության և միասնության ամրապնդմանը, հայ մարդու անվտանգ ու արժանապատիվ կյանքի համար բարենպաստ միջավայրի ապահովմանը,

Հայկական համայնքների առջև ծառացած մարտահրավերների դիմագրավման ու հաղթահարման և հնարավոր այլ մարտահրավերների բացահայտման ուղղությամբ ջանքերի համադրմանը,

Մերձավոր Արևելքի և, մասնավորապես, ծանր փորձությունների միջով անցնող Սիրիայի հայությանը համակողմանի աջակցության ցուցաբերմանը, այդ տարածաշրջանում հայկական հաստատությունների, պատմամշակութային կոթողների և մշակութային արժեքների պահպանմանը,

Հայաստանի, Արցախի բնակավայրերի (հատկապես՝ սահմանամերձ) կենսագործունեության տարբեր ոլորտների զարգացմանն ուղղված ծրագրերի մշակմանը և իրականացմանը,

Հայաստանի և Արցախի վերաբերյալ միջազգային իրազեկվածության բարձրացմանը, այդ նպատակով համահայկական օրակարգի ձևավորմանը և դրա լուծման ուղղություններով միասնական քաղաքականության մշակմանը և իրականացմանը` նոր և ավանդական կառույցների միջոցով,

Տարբեր երկրներում հայկական պատմամշակութային ժառանգությունը պահպանելու, աշխարհում հայկական մշակույթը պատշաճ կերպով ներկայացնելու, հայկական համայնքների ինքնակազմակերպման ուղղությամբ միասնական ջանքերի գործադրմանը,

Արևմտահայերենի պահպանման, տարածման, Սփյուռքում հայոց լեզվի և հայագիտական առարկաների դասավանդման աջակցության նպատակով Հայաստանի և Սփյուռքի մասնագիտական ներուժի համախմբմանը:

Համաժողովի մասնակիցներս լիահույս ենք, որ Հայաստանի, Արցախի և Սփյուռքի բոլոր կառույցները, երիտասարդության լայն ներգրավմամբ, պատշաճորեն կնշեն Հայաստանի առաջին Հանրապետության ու Մայիսյան հերոսամարտերի 100-ամյա, ինչպես նաև քաղաքամայր Երևանի հիմնադրման 2800-ամյա հոբելյանները:

Սույն ՀԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ երաշխավորում ենք որպես ուղենիշ ողջ հայության, Հայաստանի Հանրապետության և Արցախի Հանրապետության պետական մարմինների, հայ եկեղեցու, համահայկական, համայնքային կառույցների ու կազմակերպությունների համար՝ հետամուտ լինելու համահայկական նպատակների իրականացմանը:

Հայաստան-Սփյուռք 6-րդ համաժողովի մասնակիցներ

Երևան – 20.09.2017թ.

«Հայերն այսօր»