PRESSEMITTEILUNG Die Republik Westarmenien (Staat Armenien) hat den Prozess zur Entschädigung der materiellen Verluste, die vom armenischen Volk erlitten wurden, eingeleitet. Im Rahmen dieses Prozesses hat sie sich bereits an entsprechende internationale Gremien gewandt, darunter …
Միավորված Ազգերի Կազմակերպության Գլխավոր Քարտուղար Անտոնիո Գուտերեշին Միավորված Ազգերի Կազմակերպության Անվտանգության Խորհրդի Մշտական Անդամ Պետությունների Ղեկավարներին Դ Ի Մ Ո Ւ Մ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ հայ ժողովրդի կրած նյութական կորուստների փոխհատուցման վերաբերյալ
Ֆրանսիայի սենատը 336 կողմ և 1 դեմ ձայնով ընդունել է Ադրբեջանի դեմ պատժամիջոցներ կիրառելու կոչի վերաբերյալ բանաձևը: Հիշեցնենք, որ Ֆրանսիայի սենատն այսօր քննարկում էր 2023 թվականի դեկտեմբերի 1-ին առաջարկված միջկուսակցական բանաձևը՝ ուղղված «Լեռնային Ղարաբաղում Ադրբեջանի …
Ֆրանսիայի Սենատի բանաձևի նախագիծն ընդդեմ Ադրբեջանի (ֆրանսերեն) «Ֆրանսիայի Սենատը ամենավճռական կերպով դատապարտում է 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ին և 20-ին Ադրբեջանի կողմից իր դաշնակիցների աջակցությամբ Լեռնային Ղարաբաղում իրականացված ռազմական հարձակումը, որը հանգեցրեց այնտեղ բնակվող գրեթե ողջ …
Արեւմտեան Հայաստանի Ազգային Ժողովի (Խորհրդարանի) պատգամաւոր Արմենակ Հարմանտայեանի 2024 թ. Ամանօրեա կոչը Հարգելի ընկերներ։ Շնորհավոր Նոր 2024 Տարին։ Հայ ժողովուրդը պարտաւոր է հաստատել ազգային պետութիւն եւ ձեւաւորել Հայաստանի
Գաղտնիք չէ, որ յատկապէս 2017 թուականի յունիսի 11-ին գումարուած Արեւմտէան Հայաստանի Ազգային Ժողովի (Խորհրդարանի) 5-րդ նստաշրջանի ընդունած որոշումներից յետոյ թեւակոխում ենք Արեւմտեան Հայաստանի հայերի իրաւունքների պաշտպանութեան նոր վճռական փուլ:
Արեւմտէան Հայաստանի Ազգային Ժողովի (Խորհրդարանի) 5-րդ նստաշրջանում յաջողուեց ընդունել այնպիսի որոշումներ, որոնք այսուհետ մշտապէս պաշտպանելու են պետական համակարգը, այդ թւում` համակարգի պաշտօնեաներին, պատգամաւորներին, քաղաքացիներին անօրինական հրամանագրերից ու որոշումներից, պահպանելու են համակարգի թեւերի` նախագահական, կառավարութիւն, խորհրդարան ազատութիւնը, անկախութիւնը, լիակատար համագործակցութիւնը, պաշտպանելու հայութեան իրաւունքների պաշտպանութեան գործընթացը արտաքին եւ ներքին ոտնձգութիւններից ու թելադրանքներից: Այդ ամէնի արդիւնքում յաջողուել է իրականացնել ամենակարեւորը, այն է` յաջողուել է պահպանել ԱՀՀ պետական համակարգի իրաւաչափութիւնը եւ նրա գործունէութեան օրինական շարունակելութիւնը:
Առաջիկայ կարեւոր քայլերից է Արեւմտեան Հայաստանի Հանրապետութեան Սահմանադրութեան ընդունումը համաժողովրդական քննարկումների եւ հանրաքուէի դնելու միջոցով: Նախատեսուած են այլ կարեւոր միջոցառումներ, որոնց վերաբերեալ ժամանակին կը տեղեկացուէի եւ կ’իրականացուեն քննարկումներ 2018-ի ընթացքում:
Որպէս Արեւմտեան Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահ պարտքս եմ համարում վստահեցնել, որ թէ Սահմանադրութեան ընդունումը եւ թէ մնացեալ բոլոր քայլերն ու գործողութիւնները, որոնք կը ձեռնարկուեն Արեւմտեան Հայաստանի Հանրապետութեան պետական համակարգի թեւերի կողմից` կ’իրականացուեն բացառապէս օրէնքի եւ իրաւունքի տառին ու ոգուն եւ համակարգի իրաւաչափութեանը համապատասխան:
Որպէս Արեւմտեան Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահ վստահեցնում եմ, որ ջանք չեմ խնայելու օրէնքի եւ իրաւունքի ոգուն ու տառին հաւատարիմ առաջնորդելու Սահմանադրութեան ընդունման ընթացակարգը մինչեւ վերջ, դրանով իսկ ապահովելով Արեւմտեան Հայաստանի Հանրապետութեան պետական համակարգի օրէնսդրական ամուր հիմքն ու անժխտելի իրաւաչափութիւնը:
Նոր ճանապարհի քայլերն արուած են, միասին ենք, այդ միասնութիւնը կ’օգնի յաջողութեամբ ու պատուով անցնելու մնացած ճանապարհը. արդարացի ու վերջնական լուծում տալու Հայկական Հարցին, հաստատելու Արեւմտեան Հայաստանի Հանրապետութիւնը` Արեւմտեան Հայաստանի տարածքի վրայ:
Համոզուած ենք, որ Արեւմտեան Հայաստանի հայերի իրաւունքների պաշտպանութեան նոր փուլի գործունէութիւնը նոյնպէս յաջողութեամբ է պսակուելու, ինչպէս նախորդները:
Շնորհաւորում ենք Հայութեան եւ Հայաստանի Նոր Տարին եւ Սուրբ Ծնունդը:
Արեւմտեան Հայաստանի հայերի իրաւունքների պաշտպանութեան գործընթացը այնքան նուրբ ու պատասխանատու դաշտում ու ոլորտում է, որ այն չի կարող իրականացուել անօրինականութիւնների ու ապօրինութիւնների ճանապարհով: Առանց այդ էլ գոյութիւն ունեցող խոչընդոտներն ու արգելքները շատ են, յաճախ անտեսանելի ու բազմաշերտ:
Այդ իմաստով պատասխանատու այն ժամանակաշրջանը, որ մենք միասին անցանք 2014 եւ 2017 թթ. ընթացքում, վճռական էր օրինականութեան ու իրաւականութեան դաշտում գործելու եւ պայքարը այդպէս շարունակելու տեսակէտից:
Յիշեցնենք, որ հանդէս բերելով քաղաքացիական, քաղաքական կամային բարձր յատկանիշներ ու որակներ, 2017 թ. յունիսի 11-ին գումարուած Արեւմտեան Հայաստանի Ազգային Ժողովի (Խորհրդարանի) 5-րդ նստաշրջանում պատգամաւորները կայացրեցին որոշումներ, որոնք սկզբունքային նշանակութիւն ունէին ապօրինի հրամանագրերից ու ոտնձգութիւններից պաշտպանելու Արեւմտեան Հայաստանի Հանրապետութեան համակարգի պաշտօնեաներին, պատգամաւորներին, քաղաքացիներին, պահպանելու համակարգի թեւերի` նախագահական, կառավարութիւն, խորհրդարան ազատութիւնը, անկախութիւնը, լիակատար համագործակցութիւնը, պաշտպանելու հայութեան իրաւունքների պաշտպանութեան գործընթացը արտաքին եւ ներքին ոտնձգութիւններից ու թելադրանքներից:
Այսուհետ եւս, գործելով իրաւունքի ու օրինականութեան դաշտում, վճռական ենք շարունակելու Արեւմտեան Հայաստանի հայերի իրաւունքների պաշտպանութեան գործը եւ համոզուած ենք, որ միայն այդպէս կարելի է յաջողութեան հասնել:
Բարձր գնահատելով Արեւմտեան Հայաստանի Հանրապետութեան պետական համակարգի բոլոր պաշտօնեաների ու պատգամաւորների, գործընկերների ու ընկերների, համակիրների ու համախոհների մասնակցութիւնը` սրտանց շնորհաւորում ենք նրանց ու մեր ժողովրդի Նոր Տարին ու Սուրբ Ծնունդը:
Վճռական ենք միասին շարունակելու պայքարը, եւ յաղթանակը մերն է լինելու:
Ջերմօրէն շնորհաւորում եմ Հայութեան եւ Հայաստանի Ամանորն ու Սուրբ Ծնունդը եւ մաղթում ամենայն բարիք:
2017 թուականը շրջադարձային էր Արեւմտեան Հայաստանի հայերի իրաւունքների պաշտպանութեան գործընթացում: Փաստօրէն խաղադրոյքում էր Արեւմտեան Հայաստանի Հանրապետութեան ողջ պետական համակարգի յետագայ ճակատագիրը, այն է կամ մէկ անձի` նախկին նախագահի կողմից պետական կառոյցի իւրացումը, անձնականացումն ու անհատականացումը, եւ կամ պատգամաւորների ու պաշտօնեաների կողմից օրինականութեան ու իրաւաչափութեան պահպանութիւնը:
Հպարտութեամբ կարող ենք նշել, որ պատգամաւորների ճնշող մեծամասնութեան իրաւական բարձր գիտակցութեան ու քաղաքացիական անկաշառ կեցուածքի շնորհիւ 11-ը յունիսի 2017 թ. գումարուած Արեւմտեան Հայաստանի Ազգային Ժողովի (Խորհրդարանի) 5-րդ նստաշրջանում ընդունուած որոշումների հիման վրայ հնարաւոր եղաւ փրկել պետական համակարգը, պահպանել նրա օրինականութիւնն ու իրաւաչափութիւնը:
Սակայն, սա չի նշանակում, թէ դժուարութիւնները լիովին յաղթահարուած են, յաղթահարուած են ներքին ու արտաքին հիմնական խոչընդոտները, բայց մենք կանգնած ենք հիմա Արեւմտեան Հայաստանի հայերի իրաւունքների պաշտպանութեան նոր ու վճռական գործընթացի շարունակման սահմանագծին:
Արեւմտեան Հայաստանի Հանրապետութեան Սահմանադրութեան նախագծի հրապարակային համաժողովրդական քննարկում,
Սահմանադրութեան նախագծի օրինակի համաժողովրդական հանրաքուէ եւ հանրաքուէի արդիւնքներով Սահմանադրութեան ընդունում:
2018 թ. վերջում անցկացնել Արեւմտեան Հայաստանի Ազգային Ժողովի (Խորհրդարանի) համաժողովրդական նոր ընտրութիւններ:
Այս ամէնն իր հերթին նշանակում է, որ Արեւմտեան Հայաստանի Հանրապետութեան ողջ պետական համակարգը այժմ կարող է առաջ շարժուել եւ առանց հին ու նոր արգելքների ու խոչընդոտների շարունակել Արեւմտեան Հայաստանի հայերի իրաւունքների պաշտպանութեան շատ պատասխանատու գործն ու գործընթացը:
Թող 2018 թուականը բոլորիս համար դառնա խաղաղութեան, նորանոր նուաճումների եւ յաջողութիւնների տարի:
Շնորհակալութիւն եւ ամենայն բարիք բոլորիդ:
Միասին ենք, յաղթանակը մերն է լինելու:
Արմէն Տէր-Սարգսեան
Արեւմտեան Հայաստանի Ազգային Ժողովի (Խորհրդարանի) Նախագահ
Մերձաւոր Արեւելքի եւ հարակից տարածքներու առկայ ժամանակակից մարտահրաւէրներու պայմաններուն մէջ հայութեան ու Հայաստանի պաշտպանութեան եւ անվտանգութեան բաղադրիչի բարձրացման հարցերու գործնական իրականացումը դարձեր է հրամայական եւ օրախնդիր:
Ազգային պետական ներուժի գնահատման տեսակէն այլեւս չենք կրնար անտեսել կամ չնկատել՝ Մերձաւոր Արեւելքի ու հարակից տարածքներու հայ համայնքներու, Արեւմտեան Հայաստանի հայերու ներուժը:
Ուստի՝
նկատի առնելով այն հանգամանքը, որ Մերձաւոր Արեւելքի մէջ ապրող հայութիւնը իրականութեան մէջ 1894-1923 թթ. հայութեան նկատմամբ իրականացուած ցեղասպանութեան ու բռնագաղթի հետեւանքով այնտեղ հաստատուած հաւաքականութիւն է,
նկատի առնելով, որ Մերձաւոր Արեւելքի եւ Արեւմտեան Հայաստանի մէջ ապրող հայութիւնը ապրելու, զարգանալու եւ ապագայ ունենալու իրաւունք ունի, ինչպէս այդ սահմանուած է միջազգային իրաւունքի հիմնարար սկզբունքներով ու նորմերով,
ինչպէս նաեւ հաշուի առնելով Հայաստանի Հանրապետութեան Պաշտպանութեան նախարարութեան բանակաշինութեան նոր «Ազգ-բանակ» հայեցակարգը եւ Արեւմտեան Հայաստանի հայերու «Մշտական, զինուած, դրական չէզոքութեան մասին» որոշումը, համապատասխան մարմնի մը միջոցով կ՛առաջարկենք մշակել ու ներկայացնել հայութեան ու Հայաստանի պաշտպանութեան ու անվտանգութեան հայեցակարգ մը՝ անհրաժեշտ բաժիններով, որոնք նկատի կ՛առնեն Մերձաւոր Արեւելքի, հարակից տարածքներու, Արեւմտեան Հայաստանի հայերու, Արցախի Հանրապետութեան, Հայաստանի Հանրապետութեան անվտանգութեան ու պաշտպանութեն մեքանիզմներն ու լծակները, համարժէք միջոցներու տեղաբաշխումն ու ապահովումը:
Մերձաւոր Արեւելքի առկայ ժամանակակից մարտահրաւէրներու պայմաններուն մէջ տեղի հայ համայնքներու կենսագործունէութիւնը շատոնց արդէն էապէս կը տարբերուի աւանդական սփիւռք հասկացութեան կենսագործունէութենէն:
Այդ իմաստով՝
նկատի առնելով վերջին տասնամեակներուն Մերձաւոր Արեւելքի մէջ եւ հարակից տարածքներու առկայ նոր իրողութիւններն ու մարտահրաւէրները,
նկատի առնելով այն հանգամանքը, որ Մերձաւոր Արեւելքի մէջ ապրող հայութիւնը իրականութեան մէջ 1894-1923 թթ. հայութեան նկատմամբ իրականացուած ցեղասպանութեան ու բռնագաղթի հետեւանքով այնտեղ հաստատուած հաւաքականութիւն է,
նկատի առնելով, որ Մերձաւոր Արեւելքի մէջ եւ Արեւմտեան Հայաստան ապրող հայութիւնը ապրելու, զարգանալու եւ ապագայ ունենալու իրաւունք ունի, ինչպէս այդ սահմանուած է միջազգային իրաւունքի հիմնարար սկզբունքներով ու նորմերով,
նպատակահարմար կը գտնենք կրկնել մեր առաջարկը, որ հնչեցուցած էինք Լրագրողներու 8-րդ համաժողովին, այն է՝ Մերձաւոր Արեւելք եւ Արեւմտեան Հայաստան ապրող հայութեանը նայիլ, որպէս Հայաստան – Արցախ – Սփիւռք եռամիասնութեան չորրորդ բաղադրիչ:
Այդ իմաստով կ՛առաջարկենք ստեղծել աշխատանքային խումբ, որը կարող է զբաղիլ այս հարցով եւ պատրաստել համապատասխան հայեցակարգ՝ առկայ մարտահրաւէրներուն նախօրոք պատրաստ ըլլալու եւ նորովի ու միասնաբար հանդէս գալու նպատակով:
Ռադիկ Խամոյեան,
Արեւմտյան Հայաստանի Ազգային ժողովի (Խորհրդարանի) պատգամավոր,
Համաժողովին կուզէինք փոխանցել այն գաղափարը, որ երկար ժամանակ երազած էինք… զանազան երկիրներու մէջ համայնքներու բաժնուած Հայը ուր որ ալ ըլլայ պէտք է միաւորուի, հաւաքական մեր իղձերու իրականացման աշխատանքներուն շուրջ, ինքնակազմակերպելու եւ մանաւանդ զինուորական պատրաստութէամբ զբաղուելու, կառաջարկենք անտէրկրի հայերուն օժտել ռազմական գործի նախնական գիտելիքներով, որ ան պէտք է կազմակերպուի ոչ միայն գաղափարական բաղադրիչներով, այլեւ պետական, իրաւական եւ գործնական համաձայնեցուած ծրագիրներով:
Այսինքն, անտէրկրի հայերուն իրաւասութիւն տալ տիրապետելու զինուորական գիտելիքների, բաւարար չէ ժամանակաւոր` 15 օրուայ ծրագիրներով, այսինչ կամ այնինչ կազմակերպութեանց միջոցով, այլ հնարաւորութիւն տալ անխտիր բոլոր կամաւորներուն:
Պէտք մշակենք եւ ունենանք մնայուն, երկարատեւ, խելամիտ ծրագիրներ.
-Միջին Արեւելքի ներկայիս իրավիճակը մեզ կը յուշէ համախմբուիլ մեր ունեցած կարողութիւննիրու շուրջ,
-Աշխատանք տանիլ զինուորական մարզումի ճամբարներ ստեղծելու արտերկրի համայքներու համար:
-Մարզումի ենթարկել 14 տարեկանէն սկսէալ բոլոր պատանիներուն ու պարմանուհիներուն:
Խօսքն ուղղելով համաժողովի մասնակիցներուն եւ մանաւանդ Հայաստանի Հանրապետութեան Պաշպանութեան նախարարութեան`
ոչ թէ կը խնդրենք, այլ կը պահանջենք թիկունք կանգնիլ, բարոյապէս եւ նիւթապէս օգնելով այս ծրագիրներու իրականացմանը:
Արմէնակ Հարմանտայեան,
Արեւմտյան Հայաստանի Ազգային ժողովի (Խորհրդարանի) պատգամավոր,
Երեւան,
19.09.2017թ.
Հայաստան – Սփիւռք 6-րդ համաժողով
II ՈՒՂՂՈՒԹԻՒՆ – ՀՀ ՊԱՇՏՊԱՆԱԿԱՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՅԱՏԿՈՒԹԻՒՆՆԵՐԸ ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ՄԱՐՏԱՀՐԱՒԷՐՆԵՐԻ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐՈՒՄ,
2.1 «Ազգ-բանակ». հաւաքական ներուժի զարգացման մոդել
Հայոց ցեղասպանութեան հետեւանքով կորսնցուցինք ոչ միայն 1,5 – 2 միլիոն մեր հայրենակիցներու կեանքը, այլ նաեւ հայրենիքը, լեզուն։ Կորսնցուցինք մեր մշակոյթը եւ սովորոյթները։ Ազգի ինքնութեան պահպանման ամենակարեւոր կռուաններէն մէկը մայրենի լեզուն է։ Մայրենի լեզուի շնորհիւ է, որ ազգը կրնայ պահպանել ինքնութիւնը եւ ազգին պատկանող բոլոր մնացեալ արժէքները՝ մշակոյթը, սովորոյթները, հաւատքը եւ այլն:
Կորսնցնելով Արեւմտեան Հայաստանը, սփռուելով աշխարով մէկ՝ կորսնցուցեր ենք արեւմտահայերէնի բնականոն զարգացման հնարաւորութիւնը։
ՄԱԿ-ի կրթական, գիտական եւ մշակութային կազմակերպութիւնը (ՅՈՒՆԵՍԿՕ) 2010 թուականին արեւմտահայերէնը ներառեր է վտանգուած լեզուներու ցանկէն, ինչը կը նշանակէ, որ հայ երեխաները արդէն արեւմտահայերէնը, որպէս մայրենի լեզու չեն սորվիր դպրոցներէն ներս եւ օրէ-օր արեւմտահայերէն խօսողներու թիւը կը նուազի։
Քանի որ արեւմտահայերէն խօսողները սփռուած են աշխարհով մէկ եւ կը գտնուին ոչ հայկական միջավայրներու մէջ, բնականաբար, նման պայմաններու տակ դժուար է պահպանել եւ մայրենին, եւ հայկական ինքնութիւնը։
Ներկայիս Կոստանդնապոլսոյ մէջ կը բնակին շուրջ 60 հազար հայեր։ Համայնքը այնտեղ ունի 18 հայկական դպրոց, որտեղ նաեւ կ՛ուսուցանուի արեւմտահայերէնը, սակայն ոչ որպէս մայրենի լեզու, այլ որպէս երկրորդ լեզու։ Մնացած բոլոր առարկաները թրքերէնով են։ Կարելի է ըսել, որ աշակերտները արեւմտահայերէնը կը սորվին դպրոցներուն մէջ, ընտանիքներուն եւ առօրեայ կեանքի մէջ քիչ կը գործածեն արեւմտահայերէնը։ Այդ է պատճառը արեւմտահայերէնի թուլացմանը հայկական շրջանակներու մէջ։
Արեւմտեան Հայաստանի մէջ իսլամացած, քրտացած հայերու թիւը կը հասնի 4-էն 5 միլիոնի։ Անոնց մէկ մասը տեղեակ ըլլալով իր արմատներու մասին, կը վերադառնայ հայկական արմատներուն, կը փոխ անուններն ու ազգանունները, իսկ ամենակարեւորը, ցանկութիւն կը յայտնէ հայերէն սորվելու։ Հնարաւորութիւն ունինք նաեւ անոնց միջոցով պահպանել ու զարգացնել արեւմտահայերէնը։
Արեւմտեան Հայաստանի Հանրապետութեան Կրթութեան նախարարութիւնը իր հնարաւորութեանց սահմաններուն մէջ արդէն երկար ժամանակ է, աշխատանք կը տանի օգնել հայրենակիցներուն, կազմակերպել արեւմտահայերէնի դասընթացքներ։ Այսօր Տերսիմ, Տիգրանակերտ եւ Մուշ քաղաքներու իսլամացած/քրտացած հայերէն կազմուած են համայնքներ։ Տերսիմի եւ Մուշի մէջ ժամանակ առ ժամանակ տեղի կ՛ունենան արեւմտահայերէնի դասընթացքներ։
Մեր հնարաւորութիւնները, սակայն, սահմանափակ են եւ օգնութեան կարիք ունինք։ Դժուարութիւն կ՛ունենանք արեւմտահայերէնի մասնագետներ գտնել, որոնք կարող են դասավանդել լեզուն տեղում, կամ համացանցի միջոցով։
Հայաստանի Հանրապետութեան Սփյուռքի նախարարութիւնը, Կրթութեան եւ գիտութեան նախարարութիւնը, կրթամշակութային այլ հաստատութիւններ կարող են այս հարցի նկատմամբ մեծ ներդրում ունենալ, ինչպէս օրինակ՝ պատրաստելով կամ վերապաստրաստելով արեւմտահայերէնի մասնագետներ եւ ուսուցիչներ, հրավիրելով կամաւորներ Արեւմտեան Հայաստանէն, մարդիք՝ ովքեր ցանկութիւն ունին սորվելու եւ վերադառնալու Արեւմտեան Հայաստան ու այնտեղ սորվեցնելու ուրիշներու։ Այս եղանակով հայրենակիցները հնարաւորութիւն կ՛ունենան սորվելու մայրենին, որն իր հերթին անոնց համար լայնօրէն կը բանայ դռները հայկական աշխարհի։
Վրէժ Քոսաեան,
Արեւմտյան Հայաստանի Ազգային ժողովի (Խորհրդարանի) պատգամավոր,
Երեւան,
19.09.2017թ.
Հայաստան – Սփյուռք 6-րդհամաժողով
IV ՈՒՂՂՈՒԹԻՒՆ – ՀԱՅԱՊԱՀՊԱՆՈՒԹԵԱՆ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐԸ ,
4.1 Մայրենի լեզուն եւ դպրոցը հայ ինքնութեան կռուան
Գաղտնիք չէ, որ Հայաստանի արտաքին քաղաքականութիւնը, բաւականին երկար տարիներու ընթացքին տարբերուեր է համեմատաբար սպասողական, պաշտպանական, պատասխան ռեժիմի ոճով։
Ակնյայտ է ընթացիկ սպասողական, պաշտպանողական ոճէ կ՛անցնի կատարել յարձակողական ռազմավարութեանը: Ազրպէյճանի նկատմամբ ռազմավարութեան հիմքը պէտք է ըլլայ այդ թշնամու միանշանակ, մշտական գնահատումը որապէս վայրագի, ֆաշիստական, ցեղասպանական, մարդկութեան դէմ ատելութեան քաղաքականութիւնը: Ազրպէյճանը միջազգային իսլամական ահաբեկչութեան հիմնադիրն է, ըստ էութեան, եղեր եւ կը մնայ առաջին «իսլամական պետութիւնը», նախորդը նրա, որու դէմ համաշխարհային հանրութիւնը կը պայքարի այսօր:
Մեր դիրքերու յանձնումը սկիզբ կ՛առնէ Ազրպէյճանի Հայոց ցեղասպանութեան փաստի մասին զիջումներէն եւ լռութենէն։ Այս տարի կ՛ամբողջանայ Ազրպէյճանէն առաջին հայերու Չարդախլու գիւղէն, որը կը հանդիսանայ մեր փառահեղ զօրավարներու եւ Մեծ Հայրենասիրական պատերազմի հերոսներու հայրենիքը, տեղահանման 30 տարին։ Չարդախլուէն առաջին ընտանիքներու տեղահանումէն մի քանի ամիս անց տեղի ունացաւ Սումկաիթը։ Ցաւոք, 30-ամեակի այս ամսաթիւը մեր արտաքին քաղաքականութեան օրացոյցին մէջ տեղ չունի: Շուտով տարին կ՛աւարտի, եւ այդ իրադարձութեան մասին ոչ մէկ խօսք կայ։
Մինչդեռ անհրաժեշտ է չնսեմացնել այդ թեման, այլ ճշգրիտ ներկայացնել Ազրպէյճանի մէջ հայերու ցեղասպանութեան փաստերը։ Խօսքը ոչ միայն Սումկայիթի, Պաքուիի, Մարաղայի մասին է, անոնք Ցեղասպանութեան գագաթնակետն են։ Ցեղասպանութեան քաղաքականութիւնը Ազրպէյճանի մէջ գոյութիւն ունեցած է առաջին օրէն եւ երբեք չէ դադրած, փոփոխելով իր ձեւերը։
Օրինակ, Մեծ Հայրենական Պատերազմի ժամանակ Պաքուիի ղեկավարութեան կողմէ իրականացուած էր գաղտնի ցեղասպանութեան քաղաքականութիւն՝ ռազմաճակատ ուղարկուող հայերու եւ այլ ազգերու ներկայացուցիչներուն շատ աւելի կ՛ուղարկէին, քան իրենց որդիները։
Այսպէս, Արցախէն ճակատ մեկնած են իւրաքանչիւր երրորդը։ Իսկ թուրքերէն, իւրաքանչիւր 18-ը, մասնաւորապէս Ադրբեանէն, իւրաքանչիւր ընդամէնը 30-ը։ Մեծ Հայրենական Պատերազմի տարիներու ազրպէյճանացիներու կորուստներու տեսակարար կշիռը ամենանուազագոյնն էին այլ ազգերու միջեւ։
Ամենամեծ կուրոստները ունեցեր են Արցախի հայերը, մօտաւորապէս ազգաբնակչութեան կէսը։ Արցախը Երկրորդ Աշխարհամարտի տարիներուն «ռեկորդակին» է բազմաթիւ ցուցանիշներով /հերոսներ, գեներալներ, մեդալակիրներ եւ այլն/ – նախկին ԽՍՀՄ-ի բոլոր տարածքներու համեմատ։ Նախկին ԽՍՀՄ-ի 12 հանրապետութիւններէն ոչ մէկը մարշալ չեն տուած, իսկ փոքրիկը տուած է `մի քանի հատ:
Չարդախլու առասպելական գիւղը «ամենա-ռեկորդակիրն» է Արցախի մէջ։ Միեւնոյն ժամանակ, մենք ինքներս լուռ ենք այս գիւղի հետ կապուած ոճրագործութեան 30-ամեակի մասին։ Ահա եւ մեր արտաքին քաղաքականութեան արդիւնքը, չէ որ, ճիշդ այդ տեղէն կը ստեղծուի տեղեկատվական քաղաքականութիւնը։ Այն մասին, որ Արցախը ռեկորդակիր է Մեծ Հայրենական Պատերազմի ժամանակ, անտեղեակ են Ռուսաստանի 150 մլն փախստականներէն բացարձակապէս բոլորը, ինչպէս նաեւ ղեկավարութիւնը։ Առաւել եւս, չեն գիտեր Պաքուիի ցեղասպանական քաղաքականութեան մասին Մեծ Հայրենական Պատերազմի ժամանակ։
Ինչքա՞ն ժամանակ մենք պէտք է թոյլ տանք հաւասարութեան նշան դնել մեր ու ֆաշիստ թշնամիին միջեւ, թոյլ տալ այսպիսի անտարբերութիւն, անգործութիւն եւ տեղեկատուական դանդաղկոտութիւն։ Ի դէպ, չենք ամչնար, որ Ազրպէյճանի մէջ կատարուած հանցագործութեան զոհերու յիշատակի օրը Հայաստանի մէջ կը նշուի Սումկայիթի Հոլոքոստէն միայն 17!!! տարի անց․․․ Չնայած այն փաստին, որ տասնեակ հասարակական գործիչներ տասնեակ տարիներով գրեր են այդ մասին, թեման լռութեան կը մատնուի եւ իրականութեան մէջ միայն լրագրութեյան ոլորտուն մէջ անդրադարձ կ՛ունենայ։ Անհրաժեշտ է իրաւական գնահատական, որը չկայ։ Ազրպէյճանի Հայոց ցեղասպանութեան փաստը ճանչնալու վերաբերեալ Հայաստանի խորհրդարանին բազմաթիւ կոչերը մնացին անպատասխան։
Հայաստանի ղեկավարութեան ճիշդ այսպիսի քաղաքականութեան արդիւնքն է, որ հասարակութեան քաղաքացիական աշխուժացման գագաթնակետը Թուրքիոյ Հայոց ցեղասպանութեան հարցի վերաբերեալ տեղի ունեցաւ միայն 50 տարի անց։
Հայոց ցեղասպանութիւնը երկու թիւրքական երկիրներու մէջ, Թուրքիոյ եւ Ազրպէյճանի միասնական եւ կապուած գործընթաց է։ Իսկ ցեղասպանութեան ժխտումը եւ լռութիւնը կը նպաստէ թշնամիին շարունակուող ցեղասպանական քաղաքականութեանը։
Կոչ կ՛ուղղենք աջակցիլ 18.01.2017 Հռչակագրի հեղինակներու խումբի նախաձեռնութեան եւ ստեղծել աշխատանքային խումբ
– այս թեմայի մշակման,
– այս թեմայով յատուկ խորհրդաժողովի հրավիրելու,
– համապատասխան օրինագծի գործնական առաջխաղացման համար։
Ազրպէյճանի Հայոց Ցեղասպանութեան փաստի ճանաչումը կը հանդիսանայ Հայաստանի արտաքին քաղաքականութեյան նոր յարձակողական ոճին անցման ամենակարեւոր քայլը:
ՎահանԲաբախանեան,
Արեւմտյան Հայաստանի Ազգային ժողովի (Խորհրդարանի) պատգամավոր,
Երեւան,
19.09.2017թ.
Հայաստան – Սփիւռք 6-րդհամաժողով
(III ՈՒՂՂՈՒԹԻՒՆ – ԱՐՏԱՔԻՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ ՕՐԱԿԱՐԳ,
3.2 Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչում, ցեղասպանութիւններու կանխարգելում. քաղաքական եւ իրաւական գործընթացները)
Եթէ բնակչութեան գաղթը դիտարկելու ըլլանք Հայաստանի եւ Արցախի հետ կապուած, ապա միանգամայն ակնյայտ է, որ, ըստ էութեան, այդ ազգային անվտանգութեան խնդիր է։ Այսօր միջազգային աշխարհաքաղաքական իրավիճակը աւելի ու աւելի լարուած կը դառնայ, որը պարզապէս անհնար է չտեսնել։ Չկան երաշխիքներ, որ տարբեր երկրներու մէջ ապրող հայերը ճնշման չեն ենթարկուիր բնիկ ժողովուրդի կողմէ, ընդ որում՝ այդ ճնշումը կրնայ կրօնական ազգային եւ ծայրահեղականութեան բնոյթ առնէ։ Այս համատեքստի մէջ յիշեալ գաղթի խնդիրը բաւական իրկանութիւն է ողջ հայութեան համար։ Հետեւաբար, այս կարեւոր հարցը պէտք է դառնայ ամենասեւեռուն ուշադրութեան առարկայ ինչպէս Հայաստանի ու Արցախի պետական կառավարման մարմիններու, այնպէս ալ Սփիւռքի հայկական կառոյցներու՝ առանձին անհատներու, կազմակերպութիւններու համար, ինչը պէտք է հանգեցնէ անոնց անմիջական մասնակցութեանը մեր սահմաններու պաշտպանութեան եւ ամրացման ծրագիրներու իրագործմանը։ Միեւնոյն ժամանակ, հարկ է հաշուի առնել նաեւ ՀՀ եւ ԼՂՀ պետական եւ ժողովրդագրական միջոցներու սահմանափակութիւնը։ Մեր խորին համոզումով, միայն բազմամիլիոնանոց հայկական սփիւռքի եւ բարեկամ ժողովուրդներու արտասովոր ներուժի լիարժէք ու բազմակողմանի կիրառումը թոյլ կուտայ լուծել կենսականօրէն կարեւոր այնպիսի խնդիր, ինչպիսին է Հայաստանի եւ Արցախի ռազմավարական ժողովրդագրական ներուը այնպիսի մակարդակի հասցնելը, որը կարող է համարուիլ անհրաժեշտ չափով բաւարար։ Արտասահմանեան փորձագետներու կարծիքով՝ վտանգաւոր համարւող շրջաններուն մէջ բնակչութեան հոգեկան կայունութիւնը շատ բանով կ՛որոշուի բնակչութեան խտութեան քննադատական մակարդակով։ Եթէ այդ մակարդակը պահպանուի եւ օժանդակութիւն հասնի, ապա պաշտպանուածութիւն, շրջանի ապագայի հանդէպ վստահութեան զգացողութիւն կը յառաջանայ։ Հակառակ պարագային կենդրոնախոյս գործընթացները կը գերակշռեն, եւ իրավիճակի յետագայ վատթարացումէն զգուշացող բնակչութեան զանգուածային, չվերահսկուող արտահոսք կը սկսի (անկեղծ ըլլանք՝ խուճապահար փախուստ)։ Մեր աչքերուն առջեւ այսօր տեղի ունեցող բնակչութեան խիտ շարքերով արտահոսքը սահմանամերձ շրջաններէն վառ վկայութիւն է։ Այս տագնապալի միտման մասին անհրաժեշտ է անընդհատ ահազանգել, կոչնակ հնչեցնել, քանզի խնդիրը բացառիկ լուրջ է։ Ո՞ւր կ՛արտագաղթէ բնակչութիւնը, որուն բացակայութիւնը անդրադառձ կ՛ունենայ երկրի պաշտպանողականութեան եւ սահմաններու պաշտպանութեան վրայ։ Պատասխանը, ցաւոք, մեզ բոլորիս քաջ յայտնի է։
Ազրպէյճանի բազմամեայ սադրանքները Հայաստանի սահմաններուն, ազրպէճանական բանակի եւ անոնց դաշնակից Թուրքիոյ վայրաքութիւնը, որը 2016թ. Ապրիլին յառաջացուց քառօրեայ պատերազմ ընդդեմ ԼՂՀ-ի, խիստ ակնյայտօրէն ընդգծեցին այն փաստը, որ Հայաստանը եւ, առաւել եւս, Արցախը, ըստ էութեան, պատերազմող պետութիւններ են։ Այս փաստը կը պահանջէ ողջ ազգային գաղափարախօսութեան արմատական, երկրի տնտեսական կեանքի կազմակերպման վերատեսութեան ենթարկել՝ նախ եւ առաջ սահմանամերձ շրջաններուն։ Այս առնչութեամբ նպատակահարմար կը համարենք սահմանամերձ բնակավայրերուն յատուկ աւաններու ձեւավորումը, որոնք կը համապատասխանեն Իսրայելի կամ XIXդ. առաջին կէսի Ռուսաստանի ռազմական աւաններու օրինակին, առաջին հերթին՝ մարտական փորձ ունեցող վեթերաններով, ովքեր 1990-ականներուն անցեր են Հայրենիքի պաշտպանութեան ճակատամարտերու բովով։ Սակայն վերը նշուածը հնարաւոր է կազմակերպել այն պարագային, եթէ անձնակազմի քաղաքականութիւնը երկրին մէջ իրականացուի ազգային անվտանգութեանը միտուած մարմիններու հսկողութեան ներքոյ։ Այս խնդիրը իրաւի համազգային է՝ կապուած (եւ ասոնք լոկ ամպագոռգոռ բառեր չեն) Մայր Հայրենիքի՝ Հայաստանի փրկութեան եւ վերածնունդի հետ, ինչին, բնականաբար, պարտաւոր են ձգտիլ ինչպէս անոր բոլոր քաղաքացիները, այնպէս ալ իւրաքանչիւր հայ՝ անկախ բնակած երկրէն, Ամերիկայէն մինչեւ Ավստրալիա եւ Եւրոպա ու Ասիա։
Այսօր մեր երկիրը կը գտնուի բարդ, եթէ ոչ՝ ծանր աշխարհաքաղաքական եւ ընկերա-տնտեսական իրավիճակի մէջ, որն անխուսափելիօրէն կ՛անդրադառնայ նաեւ պատերազմի վեթերաններու, պաշտօնաթող զինուորականներու, զոհուած ու վիրաւոր մարտիկներու ընտանիքներուն վրայ։ Աշխատատեղերը բնաւ չեն բաւականացներ, իսկ պետութեան հատկացուցած թօշակները եւ նպաստները չեն կրնար լիարժէք կայունացնել անոնց հոգեբանական վիճակը, վերադարձնել բնականոն կեանքի։ Պատերազմէն խոցուած մարդիկ դեռ կրնան եւ կ՛ուզեն աշխատիլ։ Եթէ պետական մակարդակով այս խնդիրը լուծելը դեռեւս կարելի չէ, ապա այն պէտք է կարգաւորել այլընտրանքային մէքանիզմներու միջոցով՝ նուազագոյնը այդ ձեւով բարոյական պարտքը կատարել զոհուած հերոսներու ընտանիքներուն։ Իսկ սահմանային, մեր պարագային՝ սահմանամերձ ծառայութիւնը կը պահանջէ փորձ, տոկունութիւն, եթէ կ՛ուզէք՝ կեանքի իմաստնութիւն, ինչն աւելի բնորոշ է վեթերաններուն, քան «նորաթուխ» զինակոչիկներուն։ Մանաւանդ որ վեթերանները, հարկ եղած պարագային, ի վիճակի են լուրջ մարտ ընդունիլ եւ պահել դիրքերը՝ մինչեւ հիմնական զինուորական ստորաբաժանումներու մօտենալը։ Այս ձեւով կը յաջողինք ապահովել ոչ միայն մեծ կայունութիւն սահմանին, այլեւ անհրաժեշտ համալրում զինակոչային բանակային միջոցներու անբաւարարութեան պարագաներուն։ Պակաս կարեւոր փաստ չէ նաեւ այն, որ մենք հանգստացնենք պատանի զինակոչներու ընտանիքները՝ սահմանին անոնց ապահովագրելով մարտերու մէջ կոփուած մարտիկներով։ Այդ գիւղերէն շատերն այժմ գրեթէ անմարդաբնակ են, իսկ հողերը անմշակ. Արցախի ազատագրման համար պատերազմի վեթերանները կարող են այդ անմարդաբնակ գիւղերը հիմք ունենալով կազմակերպել աւաններ եւ անհրաժեշտ արտօնութիւններ տրամադրելով՝ արդիւնաւետօրէն մշակել հողը, տնտեսութիւն վարել, ասոր հետ զուգահեռ, անհրաժեշտութեան պարագային, պաշտպանել սահմանը։ Որպէս նախադէպ՝ նման առաջին աւանը, մեր կարծիքով, նպատակահարմար է ստեղծել Թալիշ գիւղի հողերուն վրայ։ Իրական պաշտպանութիւն զգալով՝ գիւղ կարող են վերադառնալ տեղի բնակիչները եւ պահեստի զինուորներու, աշխարհազորայիններու, սփիւռքի հայրենակիցներու հետ, սահմանային ծառայութիւն կրելու հետ միասին, հող մշակել, տնտեսութեամբ զբաղիլ եւ ծրագրային արտադրանք կատարել։ Այսպիսով, մենք ոչ միայն կ՛ապահովենք սահմանի յուսալի պաշտպանութիւնը, այլեւ, պատերազմի պարագային, մինչ իսկ ընդհանուր զօրակոչ յայտարարել, կրնանք գործնականօրէն յառաջացնել կանոնաւոր բանակ։ Իմ առաջարկս նորութիւն չէ, ըսուածը մէկ անգամ արդէն նախաձեռնուած եւ իրագործուած է իմ անմիջական մասնակցութեամբ 1993-1995թթ.։ Հասկանալի է՝ ծրագրի իրագործումն անկարելի կը դառնայ առանց պետութեան եւ անոր բոլոր հիմնարկներու, երկրի հասարակութեան եւ սփիւռքի անմիջական մասնակցութեան, այն ժամանակ, երբ ես գաղթի եւ փախստականներուի հարցերով Պետական վարչութեան մէջ գաղթի ու արտաքին կապերու վարչութեան պետի տեղակալն էի։ Նախաձեռնուեցաւ Հայաստանէն եւ ԱՊՀ այլ երկրներէն Արցախի աւելի քան 42 հազար քաղաքացիներու վերադարձը Լեռնային Ղարաբաղ, ովքեր ժամանակաւորապէս լքել էին իրենց տները մարտական գործողութիւններու պատճառով, մինչեւ պատերազմի լիակատար աւարտը։ Դեռ չկար ազատագրուած տարածքներու կարգավիճակի վերաբերեալ կառավարական որոշումը, իսկ մենք արդէն սկսեր էինք ազատագրուած տարածքները գերազանցապէս Ազրպէյճանէն, ինչպէս նաեւ Շահումեանէն, Գետաշենէն, Մարաղուէն, Չայլուէն եւ Արցախի՝ թշնամիին կողմէ գրաւուած այլ բնակավայրերէ փախստականներով բնակեցնելով։ Ցաւոք, մեր Հայրենիքի այս եւ այլ տարածքներ առայժմ կը մնան գրաւուած Ազրպէյճանի հետ կնքուած հրադադարի պատճառով։ Նշեմ, որ պարզապէս Թալիշ գիւղը, որը ազատագրուած է 1994թ. Ապրիլի 14-ին, դարձաւ Արցախի՝ վերջին ազատագրուած բնակավայրը, այս իրադարձութենէն յետոյ ստորագրուեցաւ յիշեալ համաձայնագիրը, որը գործեց, այսպէս ըսած, մինչեւ 2016թ. Ապրիլի 2-ը։
Եւ վերջապէս՝ գլխաւորը։ Արցախի իշխանութիւններու, այն է՝ նախագահ Բ.Սահակեանի, Արցախի Անվտանգութեան խորհուրդի քարտուղար Վ.Բալասանեանի հետ համաձայնութեամբ՝ մենք արդէն ձեռնամուխ եղած ենք դէպի սահմանամերձ շրջաններ ներգաղթի խթանման գործընթացի կազմակերպմանը եւ յոյս ունինք, որ Սփիւռքը, ինչպէս այդ ապացուցուած է քանիցս, կարող է եւ լիարժէք կը մասնակցի պատմական Հայրենիքի պաշտպանութեան եւ անվտանգութեան ամրապնդմանը։ Յարգելի հայրենակիցներ, այդ գործընթացը անշրջելի է, եւ մենք կոչ կ՛ուղղենք Սփիւռքի բոլոր հայերուն համախմբուիլ Հայաստանի եւ Արցախի ժողովուրդին հետ եւ հնարաւոր ամէն բան ի գործ դնել՝ հանուն մեր երկրներու անվտանգութեան ապահովման եւ անոնց սահմաններու ամրացման։
Հայրենակիցնե՛ր։ Մենք համոզուած ենք, որ միայն ուժեղ Հայրենիքը կարող է ուժեղ Սփիւռք ունենալ։
ԵդուարդՓոլատով (Փոլատիդիս), «ԹԱԼԻՇ-ՍԱՀՄԱՆԱՄԵՐՁ ԱՎԱՆՆԵՐ» ՀԱՅՐԵՆԱՍԻՐԱԿԱՆ ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹԵԱՆ ՆԱԽԱԳԱՀ,
Արեւմտյան Հայաստանի Ազգային ժողովի (Խորհրդարանի) պատգամավոր,
Երեւան,
19.09.2017թ.
Հայաստան – Սփյուռք 6-րդհամաժողով
II ՈՒՂՂՈՒԹԻՒՆ – ՀՀ ՊԱՇՏՊԱՆԱԿԱՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ ԱՌԱՆՁՆԱՅԱՏԿՈՒԹԻՒՆՆԵՐԸ ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ՄԱՐՏԱՀՐԱՈՒԷՐՆԵՐՈՒ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐՈՒՆ,
2.3 Սահմանամերձ բնակավայրերու կայուն զարգացում եւ յուսալի պաշտպանութիւն)
Համշենհայ երիտասարդութեան վերադարձման թեման իրենց հայ արմատներուն եւ ազգային պատկանելիութեանը եւ անոնց ինքնագիտակցութեան բարձրացումը դժուար է եւ խորը, ինչպէս այլակրօն հայերու ամբողջական խնդիրներուն մէջ, յատկապէս իսլամացած հայերու եւ ազգութիւնը թաքցուցած հայերու, որոնք արմատներով կ՛երթան 19 դարու սկզբները, դէպի մեր ազգի ողբերգական պատմութեան էջերը, օսմանեան կայսրութեան, երիտթրքական եւ քեմալական կառավարման – հայերուն լիովին ոչնչացնելու՝ ինչպէս ֆիզիկապէս, այնպես ալ հոգեպէս:
Հայկական արմատներու գաղտնիքը 3-րդ կամ 4-րդ սերունդը եղեռնէն յետոյ պէտք է ձայն բարձրացնէ իր նոյնականութեան մասին: Ոչ պաշտօնական հարցումներու տուեալներով Արեւմտեան Հայաստանի մէջ ամէն 3-րդն իր մեկ տատիկին հայ է անուանել: Այդ փաստը թաքուն մնացած է մինչ մեր օրերը, հիմա պարզ կ՛երեւի, որ նոր սերունդը փորձ կը կատարէ ձեռք բերել իր հայկական առանձնայատկութիւնը:
Ազգութիւնը թաքցուցած հայերը իրենց նոյնականութիւնը թաքցնելով ոչ միայն կը շարունակեն կառչած մնալ որոշ ժողովրդական եւ կրօնական սովորութիւններէ, այլ կը ձգտին ամուսնանալ իրենց նմաններուն հետ: Ընդ որում այդպիսի ամուսնութեան եզրահանգումէն 2-րդ ծրագիր կը մշակուի տարիքային, դասակարգային, ընկերային եւ այլ խտրականութիւններ: Այդ սովորութիւնները անոնք կը փորձեն պահպանել նաեւ Եւրոպայի մէջ, ուր գաղթեր են բազմաթիւ ընտանիքներ:
Յայտնի է, որ թրքական կառավարութիւնը գրանցեր է իսլամացած հայերուն, սահմանուած համարակալման ձեւով, որպէսզի հեշտացնէ իրենց թաքուն նոյնականացումը: Ցուցակներուն մէջ նշուած են իւրաքանչիւր գիւղը եւ հայկական ցեղը, որոնք ստիպողաբար իսլամացած են 19դ.-ի սկզբին եւ որոնք վերապրեր են եղեռնը:
Գրող եւ ուսումնասիրող Հիւրէ Շահին իր «Ինչպէս է քաղաքականութեան ձուլումը ոչնչացնում լեզուները, հայերու պատմութիւնը եւ Համշենի հայերուն» գրքին մէջ, կը գրէ. «Աշխարհի մէջ կան ուրիշ հասարակութիւններ, որոնք կը համախմբուին լեզուի շուրջ այլ ոչ կրօնի: Կրօնը պէտք չէ շփոթել բնակչութեան ցեղային կազմի ծագման հետ: Այն պնդումը, որ «հայը չպէտք է ըլլայ մուսուլման», ճիշտ չէ եւ չունի գիտական մօտեցում: Մենք պէտք է յաղթահարենք այդ դիրքորոշումը: Անհրաժեշտ է, որ հայերը 1-ին ծրագիր մղեն ոչ թէ կրօնը, այլ իւրօրինակութիւնը եւ լեզուն»:
Հայկական հարցի որոշումը չի բերեր միայն կորսնցուցած տարածքներու, զոհուածներու, եղեռնի ժամանակ միլիոնաւոր հայերու արտաքսման: 19-20դդ. բռնի կերպով հայերու իսլամացումը եղեռնի եւս մէկ փաստ է:
Բայց ոչ բոլոր իսլամացած հայերը թուրքիոյ մէջ կորսնցուցեր են իրենց նոյնականութիւնը: Անոնք կը շարունակեն աղօթել հայերէն, շարունակելով պահպանել սերունդներու կապը:
Հաշուի չառնելով, որ հայրենիքի հայերու մեծամասնութիւնը ստիպուած փոխած է իր հաւատքը, վարելով թաքուն կեանք, անոնք չեն կորցսնցուցած իրենց ժողովրդական նոյնականացումը – ամուր բռնելով Արիադնայի բարակ թելէն, որը վաղ թէ ուշ դուրս կը բերէ Կենտավրոսին գետնի տակէն:
Այս փաստերու հիման վրայ կարելի է եզրակացնել, որ Արեւմտեան Հայաստանի հայերու ձուլումը Համշենին մէջ ոչ միայն վերջացած չէ, այլ կը վերադարձնեն սեփական արմատներ: Այս պատճառով անհրաժեշտ է օգտագործել բոլոր հնարաւորութիւնները, որ օգնենք համշենական եղբայրներուն եւ քոյրերուն:
Այդ ՄԱԿ-ի յատուկ կառոյցներու աշխատանքն է (անձնական շփումը Աբխազիոյ եւ Սոչիի համշենահայերու եւ Արեւմտեան Հայաստանի համշենահայերու միջեւ: Ժողովուրդի կենդանի հետաքրքրութիւնը դէպի իր անցեալը) կապի, համացանցի, հայկական մշակութային օջախներու ստեղծում եւ կրթութիւն, զանգուածային տեղեկատուութեան աշխատանքներով:
Ցաւոք համշենական զանգուածային տեղեկատուութիւնը (ինչպէս տպագիր, այնպէս ալ էլեկտրոնային), Աբխազիոյ, Ռուսաստանի, ՀՀ-ի, թուրքիոյ եւ Արեւմտեան Հայաստանի մէջ ներկայացուած է քիչ քանակութեամբ, հատկապէս հայերէն տարբերակով, որուն արդիւնքն է քիչ տեղեկացուած ըլլալը համշենահայերու եւ իրենց արդի խնդիրներու մասին:
Բացառութիւն կարելի է համարել ամենամսեայ «Համշենական ձայն» ամսագիրը եւ համշենական առակներու ձայնասփիւռային հաղորդումներու շարքը (խմբագիր եւ հեղինակ`Սերգէյ Վարդանեան, Երեւան) եւ «Համշեն» թերթը (խմբագիր՝ Արտավազդ Սարիստեան, Սուխում, Աբխազիա):
Այդ իրավիճակի ուղղումը պէտք է համշենահայութեան համար օրակարգային դառնայ: Պատմութեան կեղծմամբ շատեր զբաղեր են, բայց թուրք յանցաւոր վերնախաւը կատարելութեան հասցուցած է զայն:
Բայց այդ չի նշանակեր, որ յաջողեցաւ ջնջել եղեռնի զոհերու հետնորդներու յիշողութիւնները:
Փառք Աստծոյ դեռ կենդանի են եղեռնի զոհերու հետնորդները, որոնք պատրաստ են տրամադրել եւ հաստատել այդ փաստաթղթերը:
Մեր կողմէ աշխատանքներ կը տարուին վաւերագրական փաստերու եւ ցուցմունքներու համար, որոնք հիմք կը հանդիսանան ի ցոյց դնելու զանոնք միջազգային դատարաններուն առաջ եւ որոնք ալ վերջապէս եւ անվերադառնալիօրէն կը դատապարտեն այդ հրեշաւոր յանցանքը ընդդէմ մարդկութեան եւ կը վերականգնեն մեր ժողովուրդի ոտնակոխուած իրաւունքները:
Այն ինչ թուրքեր գործեր են, ծրագրուած ոչնչացնել հայերուն, 19դ.-ի 2-րդ կէսէն մինչեւ 1923թ, բացարձակ չարիք է: Անոնք պէտք է կրեն արժանի պատիժ, այն ոճրագործութեան համար, որ խլեր են մեծ ժողովրդի մը հայրենիք եւ մեր նախնիներու ոսկորներուն վրայ կառուցեր են քեմալական բարգավաճումը:
Բայց հեռու չէ այն օրը, երբ հայկական հարցի վերջնական լուծումը կ՛ըլլայ Արեւմտեան Հայաստանի անկախութեան իրագործման փաստը, ինչպէս նաեւ Կիլիկիոյ:
Այդ կրնայ դառնալ հիմնաւոր մտայաղացում համշենահայ երիտասարդութեան վերադարձի իր հայկական արմատներուն եւ ազգային մտածելակերպի ինքնագիտակցման բարձրացման համար:
Սաիդա Օհանեան` լրագրող եւ ազգագրագէտ,
«Համշենուհի» համշենահայերու կանանց միջազգային միութեան ղեկավար
Երեւան,
19.09.2017թ.
Հայաստան – Սփյուռք 6-րդհամաժողով
IV ՈՒՂՂՈՒԹԻՒՆ – ՀԱՅԱՊԱՀՊԱՆՈՒԹԵԱՆ ՀԻՄՆԱԽՆԴԻՐՆԵՐԸ ,
4.4 Սփիւռքի երիտասարդութեան ազգային պատկանելութեան գիտակցականութեան տեսլականը