2021 թվականի կարեւոր իրադարձություններից է ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի արդյունքների իրականացման սկիզբը, որն արմատապես փոխել է իրավիճակը տարածաշրջանում այն առումով, որ դրան մասնակցում էր նաեւ Թուրքիան։ Անկարան հանդես է եկել որպես իրադարձությունների զարգացման հովանավոր։ Այս մասին դեկտեմբերի 29-ին NEWS.am-ի հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքագետ, Մերձավոր Արեւելքի եւ Կովկասի երկրների հիմնախնդիրների փորձագետ Ստանիսլավ Տարասովը։
Հետագա զարգացումը ցույց տվեց, որ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ առկա դժվարություններից եւ խնդիրներից հետո, ըստ փորձագետի, մերձեցում է տեղի ունեցել. հանդիպել են երկու երկրների արտգործնախարարները, ապա Ալիեւն ու Փաշինյանը նախ՝ Ռուսաստանի միջնորդությամբ, ապա տարեվերջին՝ Եվրամիության եւ Ֆրանսիայի նախագահի միջնորդությամբ Բրյուսելում։
«Դրան հաջորդեց Փաշինյանի սենսացիոն հայտարարությունն այն մասին, որ Ղարաբաղը միշտ եղել է ադրբեջանական տարածք։ Սա նշանակում է, որ կողմերը մոտեցել են սահմանների սահմանազատման եւ սահմանագծման խնդրի լուծմանը եւ խաղաղության պայմանագրի նախապատրաստմանը, որը ենթադրում է երկու երկրների տարածքային ամբողջականության ճանաչում եւ կապված է Ղարաբաղի կարգավիճակի որոշման հետ։
Հայաստանը փաստացի դուրս եկավ ղարաբաղյան խաղից։ Ադրբեջանը կանգնած է խնդրի առջեւ, թե ինչ անել Ստեփանակերտում հայկական անկլավի հետ։ Սա ապագայի թեմա է։ Ամենայն հավանականությամբ, մենք կսպասենք Ադրբեջանի նոր հայեցակարգային մոտեցումներին Լեռնային Ղարաբաղի հայերի ճակատագրի վերաբերյալ։ Ռուս խաղաղապահները Ղարաբաղում են, Փաշինյանը լիովին հրաժարվել է ղարաբաղյան օպերացիայից։ Ղարաբաղի հայերի ճակատագիրը կորոշեն Մոսկվան եւ Բաքուն»,-նշեց Տարասովը։
Ալիեւի հայտարարությունն այն մասին, որ այսպես կոչված Զանգեզուրի միջանցքում մուտքի ռեժիմը պետք է լիովին նման լինի Լաչինի միջանցքի մուտքի ռեժիմին, փորձագետն անվանեց միայն հռետորաբանություն, քանի որ Զանգեզուրի միջանցքի խնդիրը լուծված է։
Նա վստահ է, որ Փաշինյանը պատրաստվում է հաղորդակցություն ստեղծել 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարության մեջ նկարագրված տարբերակով, այդ հայտարարության գործնական իրականացում է ընթանում։
Ըստ Տարասովի՝ տարվա մեկ այլ կարեւոր իրադարձություն կապված է Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ մերձեցման սկզբի եւ հատուկ ներկայացուցիչների նշանակման հետ։
Նա կանխատեսում է, որ հաջորդ ամառ կարող են տեղեկություններ հայտնվել երկու երկրների միջեւ դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման մասին։
«Բաքվին եւ Անկարային հաջողվում է իրենց որոշումները պարտադրել Հայաստանին։ Այս իրավիճակում հարց է առաջանում՝ կապված Հայաստանի արտաքին քաղաքական կողմնորոշման հետ։ Տպավորություն է ստեղծվում, որ Հայաստանը գտնվում է միջանկյալ վիճակում եւ պատրաստվում է արտաքին քաղաքական նոր կուրս մշակել։ Փաշինյանն անում է ամեն ինչ՝ տարածաշրջանում Թուրքիայի ազդեցությունը մեծացնելու համար։ Սրան զուգահեռ Հայաստանն ամեն ինչ անում է Մոսկվայից հեռու մնալու համար, որը պետք է մտածի եւ որոշումներ կայացնի»,-հավելեց քաղաքագետը։
Տարածաշրջանում իրավիճակն ընդհանուր առմամբ կարգավորվել է, սակայն անհնար է ասել, թե վերջնական ստատուս-քվոն հաստատվել, քանի որ իրավիճակը հեշտ չէ թե՛ Իրանում, թե՛ Թուրքիայում։
Առկա ստատուս քվոն երկար չի պահպանվի ներկայիս տեսքով։
Նա վստահություն հայտնեց, որ ապագայում տարածաշրջանին մեծ իրադարձություններ են սպասվում։
«Բնականաբար, Միացյալ Նահանգներն այս ամենին ուշադիր հետեւում է։ Նոյեմբերի 9-ի հայտարարության ստորագրումից եւ տարածաշրջանում հաղորդակցությունների ապաշրջափակման կետերի որոշվելուց հետո պարզ դարձավ, որ առանց Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ հարաբերությունների կարգավորման այս ամենի իրականացումն անհնար է, եւ կողմերը սկսեցին շարժվել այս ուղղությամբ։ Այլ բան է, թե ինչպես է դա արվում տեխնոլոգիական առումով»,-ասաց Տարասովը։
Նա հիշեցրեց, որ նախ Երեւանը խոսում էր առանց նախապայմանների այդ քայլին դիմելու պատրաստակամության մասին, ապա Ղարիբաշվիլիի միջոցով սկսեցին ինչ-որ փակ դիվանագիտություն, որից հետո խնդրանքով դիմեցին Մոսկվային, այժմ նշանակվել են հատուկ ներկայացուցիչներ, շփումներ են պահպանում հեռախոսով եւ այլն։ Թուրքական կողմը մի գնահատական է տալիս իրավիճակին, հայկականը՝ բոլորովին այլ։
Անկարան ավելի մանրամասն լուսաբանում է գործընթացը, ինչը տարակուսանք է առաջացնում Երեւանի վարքագծի վերաբերյալ։ Ռուսաստանը, մյուս կողմից, բանավոր աջակցում է Հայաստանի եւ Թուրքիայի մերձեցմանը, սակայն չի զբաղվում միջնորդական առաքելության գործնական իրականացմամբ։
«Սկզբում Երեւանը փորձում էր ինքնուրույն համաձայնության գալ թուրքերի հետ, ինչին հայ հասարակությունը դեմ էր։ Հետո Փաշինյանն ասաց, որ Մոսկվան թույլ է տվել դա անել։ Սակայն կարեւոր է պատասխանատվություն ստանձնել եւ ինքնուրույն գործել»,-ընդգծեց նա։
Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորմամբ Թուրքիան, ըստ փորձագետի, սկսում է իր խաղը Անդրկովկասում, ապա ԱՄՆ-ի եւ հայկական սփյուռքի հետ։
«Այս կապակցությամբ Վաշինգտոնը խորհուրդներ է տալիս Անկարային։ Սակայն իրավիճակն ամեն դեպքում անհասկանալի է։ Թուրքական կողմից հատուկ ներկայացուցիչ է նշանակվել պրոֆեսիոնալ դիվանագետ, ԱՄՆ-ում նախկին դեսպան, իսկ հայկական կողմից՝ կուսակցական, որին կօգնի պրոֆեսիոնալ դիվանագետների հանձնաժողովը։ Սա նշանակում է, որ բանակցությունները, որոնք Փաշինյանն ու Էրդողանը վարում են միջնորդների միջոցով, շատ բարդ են լինելու»,-հավելեց Տարասովը։
Նա Հայաստանում ներքաղաքական իրավիճակը անոմալիա անվանեց՝ նշելով․ «Պատերազմում պարտվում ես, սակայն հաղթում ընտրություններում։ Նման բան չես գտնի համաշխարհային պատմության մեջ: Այս անոմալ վիճակը երկար չի տեւի»։
